1
00:00:01,224 --> 00:00:02,320
Svemir

2
00:00:02,320 --> 00:00:04,000
je zaista ogroman.

3
00:00:04,000 --> 00:00:07,000
Živimo u galaksiji Mlečni put,

4
00:00:07,000 --> 00:00:10,000
u kojoj ima oko sto milijardi zvezda.

5
00:00:10,699 --> 00:00:12,000
I ako uzmete kameru

6
00:00:12,000 --> 00:00:14,780
i uperite je bilo gde ka nebu,

7
00:00:14,790 --> 00:00:16,570
i skinete poklopac,

8
00:00:16,570 --> 00:00:19,470
ako vam je kamera priključena
na svemirski telskop Habl,

9
00:00:19,470 --> 00:00:21,320
videće nešto ovako.

10
00:00:22,509 --> 00:00:24,000
Svaka od tih malih mrlja

11
00:00:24,000 --> 00:00:26,380
je galaksija veličine
slične našem Mlečnom putu -

12
00:00:26,380 --> 00:00:29,000
sto milijardi zvezda
u svakoj od tih mrlja.

13
00:00:29,812 --> 00:00:32,000
Ima oko sto milijardi galaksija

14
00:00:32,666 --> 00:00:34,000
u vidljivom svemiru.

15
00:00:34,000 --> 00:00:36,420
Sto milijardi je jedini broj
koji treba da znate.

16
00:00:36,420 --> 00:00:39,000
Starost svemira,
između Velikog praska i sadašnosti,

17
00:00:39,000 --> 00:00:41,480
je sto milijardi u psećim godinama.

18
00:00:41,480 --> 00:00:43,600
(Smeh)

19
00:00:43,600 --> 00:00:46,120
Što vam govori nešto
o našem mestu u svemiru.

20
00:00:46,120 --> 00:00:49,430
Jedino što možete
sa ovom slikom jeste da joj se divite.

21
00:00:49,430 --> 00:00:50,660
Neverovatno je lepa.

22
00:00:50,660 --> 00:00:53,000
Često sam se pitao
kakav je to pritisak evolucije

23
00:00:53,000 --> 00:00:56,600
terao naše pretke u Africi
da se prilagođavaju i evoluiraju

24
00:00:56,619 --> 00:00:58,550
da bi uživali u slikama galaksije

25
00:00:58,550 --> 00:01:00,000
kada ih nisu imali.

26
00:01:00,606 --> 00:01:02,480
Ali i mi bismo voleli da razumemo to.

27
00:01:02,480 --> 00:01:06,000
Kao kosmolog, želim da se pitam,
zašto je svemir ovakav?

28
00:01:06,000 --> 00:01:09,490
Veliki trag koji imamo
jeste da se svemir vremenom menja.

29
00:01:09,490 --> 00:01:12,510
Ako pogledate jednu od ovih galaksija
i izmerite njenu brzinu,

30
00:01:12,510 --> 00:01:14,470
ona će se udaljavati od vas.

31
00:01:14,476 --> 00:01:16,580
A ako pogledate još udaljeniju galaksiju,

32
00:01:16,580 --> 00:01:18,390
ona će se udaljavati još brže.

33
00:01:18,390 --> 00:01:20,280
Zato kažemo da se svemir širi.

34
00:01:20,280 --> 00:01:22,650
To, naravno, znači da su u prošlosti

35
00:01:22,650 --> 00:01:24,290
stvari bile skupljenije.

36
00:01:24,290 --> 00:01:26,600
U prošlosti, svemir je bio gušći

37
00:01:26,600 --> 00:01:28,000
i takođe, topliji.

38
00:01:28,000 --> 00:01:30,340
Ako sabijete stvari zajedno,
temperatura raste.

39
00:01:30,340 --> 00:01:32,000
To nam je nekako logično.

40
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Ono što nije tako logično

41
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
jeste da je svemir, u rano doba,
blizu Velikog praska

42
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
takođe bio vrlo vrlo gladak.

43
00:01:39,926 --> 00:01:41,570
To vas možda ne iznenađuje.

44
00:01:41,570 --> 00:01:43,500
Vazduh u ovoj sobi je vrlo gladak.

45
00:01:43,500 --> 00:01:46,000
Mislite: "Pa, možda
su se stvari same izgladile".

46
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
Ali stanja blizu Velikog praska
su vrlo različita

47
00:01:49,000 --> 00:01:51,000
od stanja vazduha u ovoj sobi.

48
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
Tačnije, stvari su bile mnogo gušće.

49
00:01:53,000 --> 00:01:55,540
Gravitacione sile

50
00:01:55,540 --> 00:01:57,700
su bile mnogo jače blizu Velikog praska.

51
00:01:57,700 --> 00:01:59,430
Morate da shvatite

52
00:01:59,430 --> 00:02:02,140
da svemir ima sto milijardi galaksija,

53
00:02:02,184 --> 00:02:04,030
svaka sa po sto milijardi zvezda.

54
00:02:04,030 --> 00:02:06,000
U rano doba, tih sto milijardi galaksija

55
00:02:06,000 --> 00:02:09,000
je bilo sabijeno u prostor ove veličine -

56
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
bukvalno, u rano doba.

57
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
I zamislite to sabijanje

58
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
savršeno izvedeno,

59
00:02:15,000 --> 00:02:17,390
bez nekih malih tačaka

60
00:02:17,390 --> 00:02:19,620
gde ima par atoma više nego negde drugde.

61
00:02:19,620 --> 00:02:22,780
Da je bilo tako, urušili bi se
pod gravitacionim silama

62
00:02:22,780 --> 00:02:24,610
u ogromnu crnu rupu.

63
00:02:24,610 --> 00:02:27,000
Održati svemir vrlo glatkim u rano doba

64
00:02:27,000 --> 00:02:29,439
je bio vrlo delikatan zadatak.

65
00:02:29,743 --> 00:02:31,000
To je trag

66
00:02:31,000 --> 00:02:33,800
da rani svemir nje bio nasumično odabran.

67
00:02:33,800 --> 00:02:35,630
Nešto ga je učinilo takvim.

68
00:02:35,630 --> 00:02:37,000
Želeli bismo da znamo šta.

69
00:02:37,000 --> 00:02:40,000
Ludvig Boltcman,
austrijski fizičar iz 19. veka,

70
00:02:40,000 --> 00:02:42,660
nam je dao delimično rešenje.

71
00:02:43,000 --> 00:02:46,470
Boltcmanov doprinos je u tome
što nam je pomogao da razumemo entropiju.

72
00:02:46,470 --> 00:02:48,000
Čuli ste za entropiju.

73
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
To je nasumičnost, nered,
haotičnost nekih sistema.

74
00:02:51,726 --> 00:02:53,400
Boltzman nam je dao formulu,

75
00:02:53,400 --> 00:02:55,930
koja je ugravirana na njegovom
nadgrobnom spomeniku,

76
00:02:55,930 --> 00:02:57,720
koja zaista objašnjava entropiju.

77
00:02:57,720 --> 00:02:59,000
I u osnovi nam kaže

78
00:02:59,000 --> 00:03:01,000
da je entropija broj načina

79
00:03:01,000 --> 00:03:04,810
na koji možemo da preuredimo
delove sistema, tako da ne primetite,

80
00:03:04,810 --> 00:03:07,060
tako da on makroskopski izgleda isto.

81
00:03:07,060 --> 00:03:08,860
Na primer, vazduh u ovoj sobi,

82
00:03:08,860 --> 00:03:11,000
ne primetite njegov
svaki pojedinačni atom.

83
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
Sklop sa niskom entropijom

84
00:03:13,000 --> 00:03:15,420
je onaj gde postoji
samo par takvih uređenja.

85
00:03:15,420 --> 00:03:17,000
Sklop sa visokom entropijom

86
00:03:17,000 --> 00:03:19,490
je onaj gde postoji
veliki broj takvih uređenja.

87
00:03:19,490 --> 00:03:21,460
To je uvid od ključne važnosti,

88
00:03:21,460 --> 00:03:23,000
jer nam pomaže da objasnimo

89
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
drugi zakon termodinamike -

90
00:03:25,000 --> 00:03:28,000
zakon po kome se entropija
povećava u svemiru,

91
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
ili u izolovanom delu svemira.

92
00:03:30,559 --> 00:03:32,470
Entropija se povećava jer

93
00:03:32,470 --> 00:03:35,000
jednostavno ima mnogo više načina

94
00:03:35,000 --> 00:03:37,660
da se postigne visoka
nego niska entropija.

95
00:03:37,660 --> 00:03:39,590
To je divan uvid,

96
00:03:39,590 --> 00:03:41,000
ali nešto izostavlja.

97
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Usput, uvid da se entropija povećava

98
00:03:43,000 --> 00:03:46,750
objašnjava ono što nazivamo
strelom vremena,

99
00:03:46,750 --> 00:03:48,660
razliku između prošlosti i budućnosti.

100
00:03:48,660 --> 00:03:50,850
Svaka razlika

101
00:03:50,850 --> 00:03:52,430
između prošlosti i budućnosti

102
00:03:52,430 --> 00:03:54,570
postoji jer se entropija povećava -

103
00:03:54,570 --> 00:03:57,000
to što se sećate prošlosti,
ali ne i budućnosti.

104
00:03:57,000 --> 00:04:00,630
To što se rađamo, živimo i umiremo,

105
00:04:00,877 --> 00:04:02,000
uvek tim redom,

106
00:04:02,000 --> 00:04:04,000
je zato što se entropija povećava.

107
00:04:04,000 --> 00:04:06,760
Boltcman je objasnio
da ako se krene od niske entropije,

108
00:04:06,760 --> 00:04:08,720
prirodno je da se ona povećava.

109
00:04:08,720 --> 00:04:11,770
zato što postoji više načina
da se postigne visoka entropija.

110
00:04:11,770 --> 00:04:13,000
Ali nije objasnio

111
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
zašto je entropija niska na početku.

112
00:04:16,868 --> 00:04:18,870
To što je entropija svemira bila niska

113
00:04:18,870 --> 00:04:20,250
odražava činjenicu

114
00:04:20,250 --> 00:04:22,550
da je rani svemir bio vrlo, vrlo gladak.

115
00:04:22,550 --> 00:04:24,150
Hteli bismo to da razumemo.

116
00:04:24,150 --> 00:04:26,280
To je posao nas kosmologa.

117
00:04:26,280 --> 00:04:28,730
Nažalost, to je problem

118
00:04:28,730 --> 00:04:30,790
kome smo posvetili malo pažnje.

119
00:04:30,790 --> 00:04:33,050
On nije jedna od prvih stvari
koje biste čuli

120
00:04:33,050 --> 00:04:35,100
ako biste pitali savremenog kosmologa,

121
00:04:35,100 --> 00:04:37,000
"Koje probleme pokušavamo da rešimo?"

122
00:04:37,000 --> 00:04:39,390
Jedan od ljudi koji je shvatio
da je ovo problem

123
00:04:39,390 --> 00:04:40,910
je bio Ričard Fejnman.

124
00:04:40,910 --> 00:04:43,350
Pre 50 godina, održao je
niz različitih predavanja.

125
00:04:43,350 --> 00:04:45,010
Držao je popularna predavanja

126
00:04:45,010 --> 00:04:46,930
koja su postala "Lik fizičkog zakona".

127
00:04:46,930 --> 00:04:49,010
Držao je predavanja studentima na Kalteku

128
00:04:49,010 --> 00:04:51,390
koja su postala
"Fejnmanova predavanja o fizici."

129
00:04:51,390 --> 00:04:53,480
Držao je predavanja diplomcima na Kalteku

130
00:04:53,480 --> 00:04:56,040
koja su postala
"Fejnmanova predavanja o gravitaciji"

131
00:04:56,040 --> 00:04:58,270
U svim tim knjigama,
tim nizovima predavanja,

132
00:04:58,270 --> 00:04:59,960
naglašavao je ovu zagonetku:

133
00:04:59,960 --> 00:05:02,260
zašto je rani svemir
imao tako nisku entropiju?

134
00:05:02,260 --> 00:05:04,000
I rekao je, neću imitirati akcenat:

135
00:05:04,623 --> 00:05:07,570
"Iz nekog razloga,
svemir je u jednom trenutku,

136
00:05:07,570 --> 00:05:10,550
imao vrlo nisku entropiju
u odnosu na njegovu energiju,

137
00:05:10,550 --> 00:05:12,360
i od tada entropija se uvećala.

138
00:05:12,360 --> 00:05:15,000
Strela vremena se ne može
u potpunosti razumeti

139
00:05:15,000 --> 00:05:18,630
dok se misterija
o početku istorijie svemira

140
00:05:18,630 --> 00:05:20,000
ne svede

141
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
sa nagađanja na razumevanje".

142
00:05:22,919 --> 00:05:24,000
To je naš posao.

143
00:05:24,000 --> 00:05:26,770
To je bilo pre 50 godina. Vi mislite:

144
00:05:26,770 --> 00:05:28,640
"Sigurno smo do sada shvatili."

145
00:05:28,640 --> 00:05:30,870
Nije istina da smo do sada shvatili.

146
00:05:30,870 --> 00:05:33,140
Problem je postao i teži,

147
00:05:33,140 --> 00:05:34,700
umesto da postane lakši,

148
00:05:34,700 --> 00:05:36,000
jer smo 1998. godine

149
00:05:36,000 --> 00:05:39,000
saznali nešto ključno o svemiru
što nismo znali ranije.

150
00:05:39,503 --> 00:05:41,280
Saznali smo da on ubrzava.

151
00:05:41,280 --> 00:05:43,800
Širenje je samo
jedna karakteristika svemira.

152
00:05:43,800 --> 00:05:46,080
Pogledajte galaksiju, ona se udaljava.

153
00:05:46,080 --> 00:05:48,160
Pogledajte je opet za milijardu godina,

154
00:05:48,160 --> 00:05:50,000
i udaljavaće se još brže.

155
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
Pojedine galaksije ubrzavaju
od nas sve brže i brže.

156
00:05:53,575 --> 00:05:55,590
Zato kažemo da svemir ubrzava.

157
00:05:55,590 --> 00:05:57,900
Za razliku od niske entropije
ranog svemira,

158
00:05:57,900 --> 00:05:59,930
iako ne znamo odgovor na ovo pitanje,

159
00:05:59,930 --> 00:06:02,130
bar imamo dobru teoriju
koja ga objašnjava,

160
00:06:02,130 --> 00:06:03,820
pod uslovom da je tačna,

161
00:06:03,820 --> 00:06:05,810
a to je teorija o tamnoj energiji.

162
00:06:05,810 --> 00:06:08,890
To je ideja da sam prazan prostor
ima energiju.

163
00:06:08,890 --> 00:06:11,000
U svakom kubnom centrimetru svemira,

164
00:06:11,000 --> 00:06:13,000
bilo da ima nečega ili nema,

165
00:06:13,000 --> 00:06:15,690
bilo da ima čestica, materije,
radijacije ili bilo čega,

166
00:06:15,690 --> 00:06:18,000
ipak ima energije, čak i u samom prostoru.

167
00:06:18,605 --> 00:06:20,630
I ta energija, kako Ajnštajn tvrdi,

168
00:06:20,630 --> 00:06:23,000
gura svemir.

169
00:06:23,000 --> 00:06:25,000
To je trajni impuls

170
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
koji je udaljio galksije jednu od druge.

171
00:06:27,000 --> 00:06:30,670
Jer se tamna energija,
za razliku od materije ili radijacije,

172
00:06:30,670 --> 00:06:33,740
ne razređuje kako se svemir širi.

173
00:06:33,740 --> 00:06:36,090
Količina energije u svakom
kubnom centimetru

174
00:06:36,090 --> 00:06:37,280
ostaje ista,

175
00:06:37,280 --> 00:06:39,640
iako svemir postaje sve veći i veči.

176
00:06:39,671 --> 00:06:42,000
Ovo je od bitnog značaja

177
00:06:42,000 --> 00:06:45,000
za ono što će svemir raditi ubuduće.

178
00:06:45,000 --> 00:06:47,540
Kao prvo, svemir će se večno širiti.

179
00:06:47,540 --> 00:06:49,000
Kada sam ja bio vaših godina

180
00:06:49,000 --> 00:06:51,000
nismo znali šta će svemir uraditi.

181
00:06:51,000 --> 00:06:54,000
Neki su mislili da će se svemir
urušiti u budućnosti.

182
00:06:54,000 --> 00:06:56,000
Ajnštajnu se sviđala ta ideja.

183
00:06:56,000 --> 00:06:59,430
Ali ako postoji tamna energija,
i ako je trajna,

184
00:06:59,430 --> 00:07:02,000
svemir će se prosto širiti zauvek i uvek.

185
00:07:02,873 --> 00:07:04,770
To traje već 14 milijardi godina,

186
00:07:04,770 --> 00:07:06,500
100 milijardi psećih godina,

187
00:07:06,500 --> 00:07:09,000
ali i beskonačan broj godina u budućnosti.

188
00:07:09,000 --> 00:07:12,000
U međuvremenu, za sve namere i svrhe,

189
00:07:12,000 --> 00:07:14,000
svemir nama deluje ograničeno.

190
00:07:14,000 --> 00:07:16,470
Svemir je možda konačan ili beskonačan,

191
00:07:16,470 --> 00:07:18,460
ali pošto ubrzava,

192
00:07:18,460 --> 00:07:20,590
postoje delovi koje ne možemo da vidimo,

193
00:07:20,590 --> 00:07:22,000
i nikada ih nećemo videti.

194
00:07:22,000 --> 00:07:24,000
Imamo pristup ograničenom delu svemira,

195
00:07:24,000 --> 00:07:26,000
koji je okružen horizontom.

196
00:07:26,000 --> 00:07:28,000
Tako da, iako se vreme večno pruža,

197
00:07:28,000 --> 00:07:30,000
svemir je za nas ograničen.

198
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
Na kraju, prazan svemir ima temperaturu.

199
00:07:33,731 --> 00:07:36,100
Sedamdesetih godina
Stiven Hoking nam je rekao,

200
00:07:36,100 --> 00:07:38,000
da crna rupa, iako mislite da je crna,

201
00:07:38,000 --> 00:07:39,720
zapravo emituje radijaciju,

202
00:07:39,720 --> 00:07:41,560
kada uzmete u obzir kvantnu mehaniku.

203
00:07:41,560 --> 00:07:44,000
Zakrivljenost vremena
i prostora oko crne rupe,

204
00:07:44,000 --> 00:07:47,000
stvara fluktuacije kvantne mehanike

205
00:07:47,000 --> 00:07:49,000
i crna rupa emituje radijaciju.

206
00:07:49,000 --> 00:07:52,470
Jako sličan proračun
Hokinga i Garija Gibonsa

207
00:07:52,470 --> 00:07:55,490
je pokazao, da ako ima tamne energije
u praznom prostoru,

208
00:07:55,490 --> 00:07:58,000
onda ceo svemir isijava.

209
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
Energija praznog prostora

210
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
stvara kvantne fluktuacije.

211
00:08:02,000 --> 00:08:04,530
I iako će svemir trajati večno,

212
00:08:04,530 --> 00:08:07,000
i obična materija
i radijacija će se razrediti,

213
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
uvek će biti neke radijacije,

214
00:08:09,000 --> 00:08:11,530
nekih termalnih fluktuacija,

215
00:08:11,530 --> 00:08:13,000
čak i u praznom prostoru.

216
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
Dakle to znači

217
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
da je svemir kao kutija gasa

218
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
koja večno traje.

219
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
Dakle šta to implicira?

220
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
Implikacije je proučavao
Boltcman u 19. veku.

221
00:08:24,540 --> 00:08:27,630
Rekao je da se entropija povećava

222
00:08:27,745 --> 00:08:29,680
jer postoji mnogo više načina

223
00:08:29,680 --> 00:08:32,000
da svemir ima visoku neko nisku entropiju.

224
00:08:32,744 --> 00:08:35,000
Ali to je izjava o verovatnoći.

225
00:08:35,000 --> 00:08:37,000
Verovatno će se povećati,

226
00:08:37,000 --> 00:08:39,000
i verovatnoća je ogromna.

227
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
O tome ne brinite -

228
00:08:41,000 --> 00:08:45,000
da će se vazduh u sobi skupiti
u jednom delu i ugušiti nas.

229
00:08:45,903 --> 00:08:47,580
To je vrlo malo verovatno.

230
00:08:47,580 --> 00:08:49,480
Osim ako bi zaključali vrata

231
00:08:49,480 --> 00:08:51,910
i držali nas ovde bukvalno zauvek,

232
00:08:51,910 --> 00:08:53,220
to bi se desilo.

233
00:08:53,220 --> 00:08:55,000
Sve što je moguće

234
00:08:55,000 --> 00:08:58,690
svaki mogući sklop molekula u ovoj sobi,

235
00:08:58,690 --> 00:09:00,000
će se vremenom ostvariti.

236
00:09:00,000 --> 00:09:03,350
Bolcman je rekao, počnimo od svemira

237
00:09:03,350 --> 00:09:05,000
koji je bio u termalnoj ravnoteži.

238
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
Nije znao za Veliki prasak
i širenje svemira.

239
00:09:08,000 --> 00:09:11,350
Mislio je da je Njutn
objasnio prostor i vreme -

240
00:09:11,350 --> 00:09:13,800
da su apsolutni;
da jednostavno postoje večno.

241
00:09:13,800 --> 00:09:15,600
Njegova ideja o prirodnom svemiru

242
00:09:15,600 --> 00:09:19,410
je ona gde su molekuli vazduha
jednako raspoređeni svuda -

243
00:09:19,414 --> 00:09:20,890
molekuli svega.

244
00:09:20,890 --> 00:09:23,620
Ali ako ste Bolcman,
znate da ako dovoljno čekate,

245
00:09:23,620 --> 00:09:26,000
nasumične fluktuacije tih molekula

246
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
će ih povremeno dovesti

247
00:09:28,000 --> 00:09:30,000
u sklopove sa niskom entropijom.

248
00:09:30,000 --> 00:09:32,000
I naravno, po prirodnom toku,

249
00:09:32,000 --> 00:09:34,000
oni će se ponovo raširiti.

250
00:09:34,000 --> 00:09:36,490
Nije da se entropija mora uvek uvećavati -

251
00:09:36,490 --> 00:09:39,000
fluktuacije mogu imati nižu entropiju,

252
00:09:39,000 --> 00:09:41,670
organizovanije situacije.

253
00:09:42,264 --> 00:09:43,800
Ako je to tačno,

254
00:09:43,800 --> 00:09:45,330
Bolcman je onda izmislio

255
00:09:45,330 --> 00:09:47,330
dve vrlo savremene ideje -

256
00:09:47,330 --> 00:09:50,000
multiverzum i antropički princip.

257
00:09:50,000 --> 00:09:52,490
On kaže da je problem
sa termalnom ravnotežom

258
00:09:52,490 --> 00:09:54,240
što mi ne možemo da živimo u njoj.

259
00:09:54,240 --> 00:09:57,000
Sećate se, sam život
zavisi od strele vremena.

260
00:09:57,000 --> 00:09:59,000
Ne bismo mogli da obrađujemo informacije,

261
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
razvijamo se, hodamo i pričamo,

262
00:10:01,000 --> 00:10:03,000
da živimo u termalnoj ravnoteži.

263
00:10:03,000 --> 00:10:05,000
Ako zamislite veoma veliki svemir,

264
00:10:05,000 --> 00:10:07,000
beskonačno veliki svemir,

265
00:10:07,000 --> 00:10:09,590
sa česticama koje nasumično
naleću jedna na drugu,

266
00:10:09,590 --> 00:10:12,900
povremeno će biti malih fluktuacija
u stanjima sa niskom entropijom

267
00:10:12,900 --> 00:10:14,720
koje će se onda ponovo opustiti.

268
00:10:14,720 --> 00:10:16,730
Ali će takođe biti velikih fluktuacija.

269
00:10:16,730 --> 00:10:18,000
Povremeno, nastaće planeta

270
00:10:18,000 --> 00:10:20,670
ili zvezda ili galaksija

271
00:10:20,670 --> 00:10:22,600
ili sto milijardi galaksija.

272
00:10:23,158 --> 00:10:24,530
I Bolcman kaže,

273
00:10:24,530 --> 00:10:27,530
živećemo samo u delu multiverzuma,

274
00:10:27,530 --> 00:10:30,380
u delu tog beskonačno
velikog skupa fluktuacija čestica

275
00:10:30,380 --> 00:10:32,000
gde je život moguć.

276
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
To je deo gde je entropija niska.

277
00:10:34,000 --> 00:10:37,000
Možda je naš svemir
samo jedna od onih stvari

278
00:10:37,000 --> 00:10:39,000
koje se dešavaju s vremena na vreme.

279
00:10:39,000 --> 00:10:41,000
Vaš domaći zadatak

280
00:10:41,000 --> 00:10:43,530
je da dobro razmislite
o ovome i šta to znači.

281
00:10:43,530 --> 00:10:45,740
Karl Sagan je jednom rekao,

282
00:10:45,740 --> 00:10:47,960
"da biste napravili pitu sa jabukama,

283
00:10:47,960 --> 00:10:50,000
prvo morate izumeti svemir".

284
00:10:50,000 --> 00:10:52,000
Ali nije bio u pravu.

285
00:10:52,000 --> 00:10:55,460
Po Bolcmanovom scenariju,
ako hoćete da napravite pitu sa jabukama,

286
00:10:55,460 --> 00:10:58,000
samo čekate nasumično kretanje atoma

287
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
da vam napravi pitu.

288
00:11:00,000 --> 00:11:02,000
To će se desiti mnogo češće

289
00:11:02,000 --> 00:11:04,380
nego da vam nasumično kretanje atoma

290
00:11:04,380 --> 00:11:06,000
napravi voćnjak jabuka

291
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
i malo šećera i pećnicu

292
00:11:08,000 --> 00:11:10,000
i onda vam napravi pitu.

293
00:11:10,707 --> 00:11:13,000
Dakle ovaj scenario pravi predviđanja.

294
00:11:14,237 --> 00:11:15,780
A, ona kažu

295
00:11:15,780 --> 00:11:18,460
da su fluktuacije
koje nas sačinjavaju minimalne.

296
00:11:18,460 --> 00:11:21,690
Čak i ako zamislite
da soba u kojoj smo sada

297
00:11:21,690 --> 00:11:23,690
postoji i da je stvarna i da smo tu,

298
00:11:23,690 --> 00:11:25,660
i imamo ne samo naša sećanja,

299
00:11:25,660 --> 00:11:27,810
već i utisak da napolju postoji nešto

300
00:11:27,810 --> 00:11:31,000
zvano Kaltek i Sjedinjene Države
i Mlečni put,

301
00:11:31,000 --> 00:11:34,830
mnogo je lakše da ti utisci
nasumično fluktuiraju u vaš mozak

302
00:11:34,830 --> 00:11:37,060
nego da zapravo nasumično fluktuiraju

303
00:11:37,060 --> 00:11:39,580
u Kaltek, Sjedinjene Države i galaksiju.

304
00:11:39,705 --> 00:11:41,000
Dobra vest je

305
00:11:41,000 --> 00:11:44,000
da, stoga, ovaj scenario ne radi,
nije tačan.

306
00:11:44,663 --> 00:11:48,160
Ovaj scenario predviđa da bi trebalo
da budemo minimalne fluktuacije.

307
00:11:48,160 --> 00:11:50,030
Čak i ako izostavite našu galaksiju,

308
00:11:50,030 --> 00:11:52,240
nećete dobiti sto milijardi
drugih galaksija.

309
00:11:52,240 --> 00:11:54,020
A, Fejnman je razumeo i ovo.

310
00:11:54,020 --> 00:11:57,000
Rekao je: "Od pretpostavke
da je svet fluktuacija,

311
00:11:57,000 --> 00:11:59,000
sva predviđanja govore,

312
00:11:59,000 --> 00:12:01,690
da ako pogledamo deo sveta
koji nismo ranije videli,

313
00:12:01,690 --> 00:12:04,420
on će biti pomešan,
a ne kao deo koji smo upravo videli -

314
00:12:04,420 --> 00:12:05,590
visoka entropija.

315
00:12:05,590 --> 00:12:07,620
Ako je naš red posledica fluktuacije,

316
00:12:07,620 --> 00:12:10,360
očekivali bismo red samo tamo
gde smo ga već primetili.

317
00:12:10,360 --> 00:12:13,000
Dakle zaključujemo
da svemir nije fluktuacija".

318
00:12:14,001 --> 00:12:16,580
To je dobro.
Pitanje je onda šta je pravi odgovor?

319
00:12:16,580 --> 00:12:18,590
Ako svemir nije fluktuacija,

320
00:12:18,590 --> 00:12:21,000
zašto je rani svemir imao nisku entropiju?

321
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
I voleo bih da vam kažem odgovor,
ali nestaje mi vremena.

322
00:12:24,000 --> 00:12:26,000
(Smeh)

323
00:12:26,000 --> 00:12:28,690
Ovo je svemir o kojem vam mi pričamo,

324
00:12:28,690 --> 00:12:30,800
nasuprot svemiru koji zaista postoji.

325
00:12:30,800 --> 00:12:32,760
Upravo sam vam pokazao ovu sliku.

326
00:12:32,760 --> 00:12:35,370
Svemir se širi otprilike
proteklilh 10 milijardi godina

327
00:12:35,370 --> 00:12:36,390
Hladi se.

328
00:12:36,390 --> 00:12:38,480
Ali znamo dovoljno o budućnosti svemira

329
00:12:38,480 --> 00:12:40,000
da bismo rekli mnogo više.

330
00:12:40,000 --> 00:12:42,000
Ako tamna energija ostaje prisutna,

331
00:12:42,000 --> 00:12:45,710
zvezde oko nas će potrošiti
svoje nuklearno gorivo i ugasiće se.

332
00:12:45,710 --> 00:12:47,710
Urušiće se u crne rupe.

333
00:12:47,710 --> 00:12:49,000
Živećemo u svemiru

334
00:12:49,000 --> 00:12:51,480
u kojem postoje smao crne rupe.

335
00:12:51,768 --> 00:12:55,000
Taj svemir će trajati
10 na 100-ti godina -

336
00:12:55,000 --> 00:12:57,340
mnogo duže od našeg malog svemira.

337
00:12:57,356 --> 00:12:59,440
Budućnost je mnogo duža od prošlosti.

338
00:12:59,440 --> 00:13:01,430
Ali čak ni crne rupe ne traju večno.

339
00:13:01,430 --> 00:13:03,000
One će ispariti

340
00:13:03,000 --> 00:13:05,000
i ostaće samo prazan prostor.

341
00:13:05,000 --> 00:13:09,000
Taj prazan prostor u suštini traje večno.

342
00:13:09,000 --> 00:13:12,000
Ipak, primetićete, pošto prazan prostor
emituje radijaciju,

343
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
zapravo postoje termalne fluktuacije,

344
00:13:14,000 --> 00:13:16,000
i ciklus se ponavalja;

345
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
sve moguće različite kombinacije

346
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
stepena slobode koji postoje
u praznom prostoru.

347
00:13:21,494 --> 00:13:23,520
Dakle, iako svemir traje večno,

348
00:13:23,520 --> 00:13:25,470
postoji samo ograničen broj stvari

349
00:13:25,470 --> 00:13:27,000
koje mogu da se dese u njemu.

350
00:13:27,000 --> 00:13:29,000
Sve se dešavaju tokom vremenskog perioda

351
00:13:29,000 --> 00:13:32,000
koji iznosi 10 na 10-ti na 120-ti godina.

352
00:13:32,706 --> 00:13:34,500
Dakle, evo dva pitanja za vas.

353
00:13:34,500 --> 00:13:37,680
Prvo: ako svemir traje
10 na 10-ti na 120-ti godina,

354
00:13:37,680 --> 00:13:39,530
zašto se rađamo

355
00:13:39,530 --> 00:13:42,000
u njegovih prvih 14 milijardi godina,

356
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
u toplom, prijatnom odsjaju
Velikog praska?

357
00:13:45,713 --> 00:13:48,170
Zašto nismo u praznom prostoru?

358
00:13:48,170 --> 00:13:50,530
Možda kažete:
"Pa, tamo ništa ne može da živi",

359
00:13:50,530 --> 00:13:51,850
ali to nije tačno.

360
00:13:51,850 --> 00:13:54,140
Možete biti nasumična
fluktuacija iz ništavila.

361
00:13:54,140 --> 00:13:55,510
Zašto niste?

362
00:13:55,510 --> 00:13:58,000
Eto vam još domaćeg zadatka.

363
00:13:58,332 --> 00:14:00,730
Kao što rekoh, ja zapravo ne znam odgovor.

364
00:14:00,730 --> 00:14:02,630
Daću vam moj omiljeni scenario.

365
00:14:02,630 --> 00:14:05,610
Ili je to tek tako.
Ne postoji objašnjenje.

366
00:14:05,610 --> 00:14:07,480
To je okrutna činjenica o svemiru

367
00:14:07,480 --> 00:14:10,000
koju treba da prihvatite
i ne postavljate pitanja.

368
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Ili možda Veliki prasak

369
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
nije početak svemira.

370
00:14:15,000 --> 00:14:18,000
Jaje, nepolomljeno jaje,
je sklop niske entropije,

371
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
a ipak, kada otvorimo frižider,

372
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
ne pomislimo: "Kako je čudno da se nađe

373
00:14:22,000 --> 00:14:24,490
ovaj sklop sa niskom entropijom
u mom frižideru".

374
00:14:24,490 --> 00:14:27,520
To je zato što jaje nije zatvoren sistem;

375
00:14:27,556 --> 00:14:29,000
nastaje iz kokoške.

376
00:14:29,000 --> 00:14:32,570
Možda svemir nastaje iz svemirske kokoške.

377
00:14:33,892 --> 00:14:36,010
Možda postoji nešto što prirodnim putem,

378
00:14:36,010 --> 00:14:38,540
kroz rast zakona fizike,

379
00:14:38,540 --> 00:14:40,780
stvara svemir poput našeg

380
00:14:40,780 --> 00:14:42,740
u sklopovima niske entropije.

381
00:14:42,740 --> 00:14:45,030
Ako je to tačno, desilo bi se više puta;

382
00:14:45,030 --> 00:14:47,340
bili bismo deo mnogo većeg multiverzuma.

383
00:14:47,340 --> 00:14:49,000
To je moj omiljeni scenario.

384
00:14:49,000 --> 00:14:52,000
Organizatori su me zamolili
da završim sa hrabrim nagađanjem.

385
00:14:52,753 --> 00:14:54,370
Moje hrabro nagađanje

386
00:14:54,370 --> 00:14:57,000
je da će me istorija potpuno opravdati.

387
00:14:57,000 --> 00:14:59,000
I da će za 50 godina,

388
00:14:59,000 --> 00:15:02,000
sve moje lude ideje
biti prihvaćene kao istine

389
00:15:02,657 --> 00:15:05,000
od strane naučnih i ostalih udruženja.

390
00:15:05,000 --> 00:15:07,500
Svi ćemo verovati da je naš mali svemir

391
00:15:07,500 --> 00:15:10,000
samo mali deo mnogo većeg multiverzuma.

392
00:15:10,000 --> 00:15:13,820
I još bolje, razumećemo
šta se desilo sa Velikim praskom

393
00:15:13,820 --> 00:15:15,470
u pogledu teorije

394
00:15:15,470 --> 00:15:17,640
koju ćemo moći da poredimo sa opažanjima.

395
00:15:17,640 --> 00:15:19,550
To je predviđanje. Možda grešim.

396
00:15:19,550 --> 00:15:22,280
Ali razmišljali smo kao ljudska rasa

397
00:15:22,280 --> 00:15:23,880
o tome kakav je bio svemir,

398
00:15:23,880 --> 00:15:26,950
zašto je postao i ostao kakav jeste
tokom mnogo, mnogo godina.

399
00:15:26,950 --> 00:15:30,080
Uzbudljivo je pomisliti da ćemo
jednom konačno saznati odgovor.

400
00:15:30,080 --> 00:15:31,000
Hvala vam.

401
00:15:31,000 --> 00:15:33,000
(Aplauz)