0:00:00.000,0:00:02.000
Evren

0:00:02.000,0:00:04.000
gerçekten büyüktür.

0:00:04.000,0:00:07.000
Biz bir galaksi içinde yağıyoruz, Samanyolu galaksisi.

0:00:07.000,0:00:10.000
Samanyolu galaksisi içinde yaklaşık 100 milyar yıldız var.

0:00:10.000,0:00:12.000
Ve eğer bir kamera alır da

0:00:12.000,0:00:14.000
gökyüzündeki rastgele bir yere tutar

0:00:14.000,0:00:16.000
ve enstantanesini açık bırakırsanız

0:00:16.000,0:00:19.000
kameranız Hubble Uzay teleskobuna bağlı olduğu sürece

0:00:19.000,0:00:21.000
şuna benzer bir görüntü elde edersiniz.

0:00:21.000,0:00:24.000
Bu baloncukların her biri

0:00:24.000,0:00:26.000
hemen hemen bizim Samanyolu galaksimiz büyüklüğünde galaksiler --

0:00:26.000,0:00:29.000
her bir baloncukta 100 milyar yıldız var.

0:00:29.000,0:00:32.000
Görülebilir evrende yaklaşık 100 milyar

0:00:32.000,0:00:34.000
galaksi mevcut.

0:00:34.000,0:00:36.000
Bilmeniz gereken tek sayı 100 milyar.

0:00:36.000,0:00:39.000
Evrenin yaşı, yani Big Bang'den şimdiye kadarki zaman

0:00:39.000,0:00:41.000
100 milyar köpek yılı.

0:00:41.000,0:00:43.000
(Gülüşmeler)

0:00:43.000,0:00:46.000
Bunlar size bizim evrendeki yerimiz hakkında birşey söylüyor.

0:00:46.000,0:00:48.000
Böyle bir resim karşısında yapabileceğiniz şeylerden biri onu takdir etmek.

0:00:48.000,0:00:50.000
Gerçekten çok güzel.

0:00:50.000,0:00:53.000
Sıklıkla merak etmişimdir, daha önce

0:00:53.000,0:00:56.000
hüç görmemiş olmalarına rağmen bozkırda yaşayan atalarımızın

0:00:56.000,0:00:58.000
galaksi resimlerini beğenecek şekilde evrimleşmeleri için

0:00:58.000,0:01:00.000
gereken evrimsel baskı neydi acaba?

0:01:00.000,0:01:02.000
AMa bizler onu anlamak da istiyoruz.

0:01:02.000,0:01:06.000
Bir kozmolojist olarak, evrenin neden böyle olduğu sorusunu sormak istiyorum.

0:01:06.000,0:01:09.000
Elimizdeki ipuçlarından biri evrenin zamanla değişiyor olması.

0:01:09.000,0:01:12.000
Eğer bu galaksilerden birine bakar ve hızını ölçerseniz,

0:01:12.000,0:01:14.000
sizden uzaklaştığını fark edersiniz.

0:01:14.000,0:01:16.000
Daha uzaktaki bir galaksiye bakacak olursanız,

0:01:16.000,0:01:18.000
daha da hızlı hareket ettiğini görürsünüz.

0:01:18.000,0:01:20.000
Bu nedenle bizler evrenin genişlediğini söylüyoruz.

0:01:20.000,0:01:22.000
Bu şu demek elbette, geçmişte herşey

0:01:22.000,0:01:24.000
birbirine daha yakındı.

0:01:24.000,0:01:26.000
Geçmişte evren çok daha yoğundu,

0:01:26.000,0:01:28.000
ve daha da sıcaktı.

0:01:28.000,0:01:30.000
Eğer cisimleri bir araya sıkıştırırsanız ısı artar.

0:01:30.000,0:01:32.000
Bu bizim açımızdan oldukça mantıklı.

0:01:32.000,0:01:34.000
Onun kadar mantıklı gelmeyen şey ise şu

0:01:34.000,0:01:37.000
evren, eskiden, Big Bang zamanlarında

0:01:37.000,0:01:39.000
aynı zamanda çok da düzenliydi.

0:01:39.000,0:01:41.000
Bunun sürpriz olmadığını düşünebilirsiniz.

0:01:41.000,0:01:43.000
BU odadaki hava oldukça düzenli.

0:01:43.000,0:01:46.000
Şunu diyebilirsiniz;" Belki de kendiliğinden düzenli hale geldi."

0:01:46.000,0:01:49.000
Ama Big Bang zamanındaki koşullar çok ama çok daha farklıydı,

0:01:49.000,0:01:51.000
şu anda bu odanın koşullarından çok daha farklı.

0:01:51.000,0:01:53.000
Özellikle, cisimler çok daha yoğundular.

0:01:53.000,0:01:55.000
Cisimlerin çekimsel güçleri

0:01:55.000,0:01:57.000
Big Bangie yakın zamanlarda çok daha fazlaydı.

0:01:57.000,0:01:59.000
Şunu düşünmeniz lazım

0:01:59.000,0:02:01.000
her biri 100 milyar yıldız içeren

0:02:01.000,0:02:03.000
yüz milyar galaksimiz var.

0:02:03.000,0:02:06.000
Erken dönemlerde, bu 100 milyar galaksi

0:02:06.000,0:02:09.000
şu kadarcık bir alana sığıyorlardı --

0:02:09.000,0:02:11.000
mecazi anlamda değil, gerçekten.

0:02:11.000,0:02:13.000
Ve bu sıkışmanın içinde hiç bir düzensizlik

0:02:13.000,0:02:15.000
olmadığını hayal etmelisiniz,

0:02:15.000,0:02:17.000
bir yerdekinden daha fazla sayıda

0:02:17.000,0:02:19.000
atom bulunduran hiç bir düzensiz küme olmamış olmalı.

0:02:19.000,0:02:22.000
Çünkü eğer olsaydı, bu noktalar çekimsel güç altında kendi içlerine çökerek

0:02:22.000,0:02:24.000
dev kara delikler haline gelirlerdi.

0:02:24.000,0:02:27.000
Erken dönemlerde evreni düzenli tutmak

0:02:27.000,0:02:29.000
çok da kolay değil, epey hassas bir sistem gerektiriyor.

0:02:29.000,0:02:31.000
Bu, erken evrenin

0:02:31.000,0:02:33.000
rastgele seçilmediğini gçsteren bir ipucu.

0:02:33.000,0:02:35.000
Onun bu şekilde olmasını saülayan bir şey vardı.

0:02:35.000,0:02:37.000
Bizler bunun ne olduğunu anlamaya çalışıyoruz.

0:02:37.000,0:02:40.000
Bunu anlamamızdaki ilk adımı Ludwif Boltzmann attı,

0:02:40.000,0:02:43.000
19 yüzyılda yaşamış bir Avusturyalı fizikçi.

0:02:43.000,0:02:46.000
Boltzmann'ın katkıları entropi kavramını anlamamıza yardımcı oldu.

0:02:46.000,0:02:48.000
Entropi'yi duymuş olmalısınız.

0:02:48.000,0:02:51.000
Bazı sistemlerin rastgelelik, karmaşıklık, kaos hali.

0:02:51.000,0:02:53.000
Boltzmann bize bir formul verdi --

0:02:53.000,0:02:55.000
şu anda bu formül mezartaşında kazılı --

0:02:55.000,0:02:57.000
bu formül entrpinin ne olduğunu rakamlara döküyor.

0:02:57.000,0:02:59.000
Kısaca şunu gösteriyor

0:02:59.000,0:03:01.000
entropi, bir sistemin bileşenlerini

0:03:01.000,0:03:04.000
makroskopik olarak aynı görünümü bozmadan, siz farkına varmadan

0:03:04.000,0:03:06.000
yapılabilecek düzenlemelerin toplamıdır.

0:03:06.000,0:03:08.000
Bu odada hava var, ve sizler

0:03:08.000,0:03:11.000
her bir atomun farkında değilsiniz.

0:03:11.000,0:03:13.000
Düşük entropili bir düzende

0:03:13.000,0:03:15.000
böyle görünen az sayıdaki dağılımdan birisi bu.

0:03:15.000,0:03:17.000
Yüksek entropili düzende ise

0:03:17.000,0:03:19.000
bu şekilde görünen pek çok dağılımdan biri.

0:03:19.000,0:03:21.000
Bu çok önemli bir nokta,

0:03:21.000,0:03:23.000
çünkü bizim termodinamiğin

0:03:23.000,0:03:25.000
ikinci yasasını açıklamamıza yardımcı oluyor --

0:03:25.000,0:03:28.000
bu yasa, evrende entropinin arttığını söyler,

0:03:28.000,0:03:30.000
ya da evrenin bir köşesinde yalıtıldığını.

0:03:30.000,0:03:32.000
Entropinin artmasının nedeni şu,

0:03:32.000,0:03:35.000
yüksek entropiye gitme yolları,

0:03:35.000,0:03:37.000
düşük entropiye gitme yollarından çok daha fazla sayıda.

0:03:37.000,0:03:39.000
Bu çok güzel bir önsezi, ama

0:03:39.000,0:03:41.000
bir şeyi unutuyor.

0:03:41.000,0:03:43.000
Bu arada, bu entropinin gittikçe artması kavramı

0:03:43.000,0:03:46.000
zaman oku dediğimiz kavramın arkasındaki ana neden,

0:03:46.000,0:03:48.000
yani geçmişle gelecek arasındaki fark.

0:03:48.000,0:03:50.000
Geçmiş ile gelecek arasındaki

0:03:50.000,0:03:52.000
her bir farklılık bundan

0:03:52.000,0:03:54.000
entropi artışından kaynaklanıyor --

0:03:54.000,0:03:57.000
yani geçmişi anımsayabilmeniz ama geleceği bilememeniz.

0:03:57.000,0:04:00.000
Önce doğmanız, sonra yaşamanız ve sonunda ölmeniz,

0:04:00.000,0:04:02.000
hep bu sırayla oluyor,

0:04:02.000,0:04:04.000
nedeni artan entropi.

0:04:04.000,0:04:06.000
Boltzmann şunu açıkladı, eğer işe düşük entropi ile başlarsanız

0:04:06.000,0:04:08.000
onun artması son derece doğaldır,

0:04:08.000,0:04:11.000
çünkü entropi artışı ile sonlacak alternatifler çok fazla sayıda.

0:04:11.000,0:04:13.000
Ama açıklamadığı bir şey vardı

0:04:13.000,0:04:16.000
neden entropi en başta düşüktü?

0:04:16.000,0:04:18.000
Genç evrende entrpğinin düşün olması

0:04:18.000,0:04:20.000
genç evrenin aslında çok düzenli

0:04:20.000,0:04:22.000
olmasından kaynaklanıyor.

0:04:22.000,0:04:24.000
Bunu anlamayı çok istiyoruz.

0:04:24.000,0:04:26.000
Bizlerin, kozmoljist olarak işimiz bu.

0:04:26.000,0:04:28.000
Ama, ne yazık ki bu soru çok fazla

0:04:28.000,0:04:30.000
üzerinde uğraştığımız bir soru değil.

0:04:30.000,0:04:32.000
Bu günümüzde yaşayan bir kozmoloğa

0:04:32.000,0:04:34.000
"Son zamanlarda uğraştığınız ana

0:04:34.000,0:04:36.000
sorunlar nelerdir?" diye sorduğunuzda alacağınız yanıtların başında gelmiyor.

0:04:36.000,0:04:38.000
Bu durumun ciddi bir sorun olduğunu anlayan insanların başında

0:04:38.000,0:04:40.000
Richard Feynman vardı.

0:04:40.000,0:04:42.000
50 yıl önce bir dizi konuşma yaptı.

0:04:42.000,0:04:44.000
Daha sonra "Fizik Kanunlarının Özellikleri"

0:04:44.000,0:04:46.000
olarak ünlenecek bir grup konuşma yaptı.

0:04:46.000,0:04:48.000
Caltech üniversitesi öğrencilerine verdiği dersler

0:04:48.000,0:04:50.000
"Feynman'ın Fizik Üzerine Dersleri" haline geldi.

0:04:50.000,0:04:52.000
Caltechideki yüksek lisans öğrencilerine verdiği dersler de

0:04:52.000,0:04:54.000
"Feynman'ın Yerçekimi Dersleri" oldu.

0:04:54.000,0:04:57.000
Bu kitapların her biri, bu konuşmaların her birinde

0:04:57.000,0:04:59.000
bu bilmecenin altını çizdi:

0:04:59.000,0:05:02.000
Neden genç evrenin entropisi bu kadar düşüktü?

0:05:02.000,0:05:04.000
Burada diyor ki -- yok, aksanını taklit etmeyeceğim --

0:05:04.000,0:05:07.000
"Bir nedenden ötürü, bir zamanlar,

0:05:07.000,0:05:10.000
evrenin enerji içeriğinin entropisi çok düşüktü,

0:05:10.000,0:05:12.000
o zamandan beri entropi arttı.

0:05:12.000,0:05:15.000
Evrenin başlangıcının tarihi ile ilgili gizem

0:05:15.000,0:05:18.000
ortadan kaldırılmadığı sürece, zamanın akışı ile ilgili

0:05:18.000,0:05:20.000
bildiğimiz şeyler birer spekülasyondan

0:05:20.000,0:05:22.000
öteye gidemez."

0:05:22.000,0:05:24.000
Yani, bizim işimiz bu.

0:05:24.000,0:05:26.000
Bunu bilmek istiyoruz. -- bu konuşma 50 yıl önceki bir konuşma.

0:05:26.000,0:05:28.000
Elbette "artık bunu bulmuşuzdur" diye düşünüyor olmalısınız.

0:05:28.000,0:05:30.000
Ama bunu bulduğumuzu söyleyemeyeceğim size.

0:05:30.000,0:05:32.000
Sorunun eskisinden daha da kötü

0:05:32.000,0:05:34.000
hale gelmesinin nedeni,

0:05:34.000,0:05:36.000
1998 yılında

0:05:36.000,0:05:39.000
evren hakkında daha önce bilmediğimiz temel bir şey daha öğrenmiş olmamız.

0:05:39.000,0:05:41.000
Onun hızlandığını farkettik.

0:05:41.000,0:05:43.000
Evren sadece genişlemiyor,

0:05:43.000,0:05:45.000
eğer galaksilere bakarsanız, daha uzağa gidiyorlar.

0:05:45.000,0:05:47.000
Eğer bir milyar yıl sonra gelir tekrar bakarsanız,

0:05:47.000,0:05:50.000
daha da hızlı uzaklaştıklarını görürsünüz.

0:05:50.000,0:05:53.000
Galaksiler birer birer bizden daha uzaklara gidiyorlar.

0:05:53.000,0:05:55.000
Bu nedenle evrenin hızlandığını söylüyoruz.

0:05:55.000,0:05:57.000
Evrenin başlangıcındaki düşük entropi sorunun aksine

0:05:57.000,0:05:59.000
bu konuda tam bir yanıtımız olmasa da,

0:05:59.000,0:06:01.000
onu açıklayacak iyi bir teorimiz var.

0:06:01.000,0:06:03.000
Bu teori doğruysa elbet,

0:06:03.000,0:06:05.000
teorinin adı Karanlık Enerji Teorisi.

0:06:05.000,0:06:08.000
Uzayın kendisinin bir enerjisi olduğuna dayalı.

0:06:08.000,0:06:11.000
Uzaydaki her bir santimetreküp,

0:06:11.000,0:06:13.000
içinde bir madde barındırsa da,

0:06:13.000,0:06:15.000
içinde parçacıklar, cisimle, radyasyon ya da neyse olsun olmasın

0:06:15.000,0:06:18.000
enerji içeriyor, hatta uzayın kendisinin bir enerjisi var.

0:06:18.000,0:06:20.000
Einstein'a göre bu enerji,

0:06:20.000,0:06:23.000
evrene itici bir güç veriyor.

0:06:23.000,0:06:25.000
Galaksileri birbirinden uzaklaştıran,

0:06:25.000,0:06:27.000
onları iten enerji de bu.

0:06:27.000,0:06:30.000
Çünkü karanlık enerji, madde veya radyasyonun aksine,

0:06:30.000,0:06:33.000
evren genişledikçe seyrelmiyor.

0:06:33.000,0:06:35.000
Her bir santimetrekipteki enerji miktarı

0:06:35.000,0:06:37.000
sabit kalıyor,

0:06:37.000,0:06:39.000
evren gittikçe genişliyor olsa bile.

0:06:39.000,0:06:42.000
Bu durumun evrenin ilerde

0:06:42.000,0:06:45.000
başına gelecekler üzerinde çok öenmli bir etkisi var.

0:06:45.000,0:06:47.000
Mesela, evren sonsuza dek genişlemeye devam edecek.

0:06:47.000,0:06:49.000
Ben sizin yaşlarınızda iken,

0:06:49.000,0:06:51.000
evrenin ne yapacağını bilemiyorduk.

0:06:51.000,0:06:54.000
Bu nedenle bazıları evrenin ileride içine çökerek küçüleceğine inanıyorlardı.

0:06:54.000,0:06:56.000
Einstein bu fikre çok sıcak bakıyordu.

0:06:56.000,0:06:59.000
Ama karanlık enerji orada, ve bir yere de gitmiyor,

0:06:59.000,0:07:02.000
bu nedenle evren sonsuza dek genişlemeye deva edecek.

0:07:02.000,0:07:04.000
Geçmişte 14 milyar yıl var,

0:07:04.000,0:07:06.000
ya da 100 milyar köpek yılı,

0:07:06.000,0:07:09.000
ama geleceğindeki süre sonsuz.

0:07:09.000,0:07:12.000
Ama bütün bunlara rağmen, bizler için

0:07:12.000,0:07:14.000
evren sonlu görünüyor.

0:07:14.000,0:07:16.000
Uzak sonlu ya da sonsuz olabilir,

0:07:16.000,0:07:18.000
ama evren hızlandığı iin

0:07:18.000,0:07:20.000
bizim görmediğimiz ve ileride de

0:07:20.000,0:07:22.000
asla göremeyeceğimiz kısımlar var.

0:07:22.000,0:07:24.000
Bizim evrende uaşabileceğimiz alan sınırlı,

0:07:24.000,0:07:26.000
hatta bir ufukla sınırlı.

0:07:26.000,0:07:28.000
Her ne kadar zaman sonsuza dek gitse de,

0:07:28.000,0:07:30.000
uzay bizim için sonsuz değil.

0:07:30.000,0:07:33.000
Son olarak da, boş uzayın bir ısısı var.

0:07:33.000,0:07:35.000
1970'lerde Stephen Hawking bizlere

0:07:35.000,0:07:37.000
kara deliklerin, her ne kadar onları kara düşünseniz de

0:07:37.000,0:07:39.000
radyasyon yaydığını söylemişti,

0:07:39.000,0:07:41.000
quantim mekaniğini göz önüne alırsanız durum bu.

0:07:41.000,0:07:44.000
Kara delik etrafındaki uzay-zamanın eğimi

0:07:44.000,0:07:47.000
quantum mekanik dalgalanmalarını canlandırıyor,

0:07:47.000,0:07:49.000
böylece kara delik ışınım yayıyor.

0:07:49.000,0:07:52.000
Hawking ve Gary Gibbons tarafından yapılan hesaplamalar

0:07:52.000,0:07:55.000
şunu gösterdi, eğer boş uzayda karanlık enerji varsa,

0:07:55.000,0:07:58.000
tüm evren ışınım salıyor.

0:07:58.000,0:08:00.000
Boş uzayın enerjisi

0:08:00.000,0:08:02.000
kuantum dalgalanmalarını canlandırıyor.

0:08:02.000,0:08:04.000
Yani her ne kadar evren sonsuza kadar sürerken,

0:08:04.000,0:08:07.000
bildiğimiz maddeler ve radyasyon gittikçe azalıp zayıflayacak,

0:08:07.000,0:08:09.000
ama her zaman bir ışınım, bir tür

0:08:09.000,0:08:11.000
termal dalgalanma kalacak,

0:08:11.000,0:08:13.000
bomboş uzayda bile.

0:08:13.000,0:08:15.000
Bu une benziyor,

0:08:15.000,0:08:17.000
evren bir kutu dolusu gaz gibi

0:08:17.000,0:08:19.000
sonsuza dek devam edecek.

0:08:19.000,0:08:21.000
Bunun sonuçları neler?

0:08:21.000,0:08:24.000
Bu konuyu Boltzmann 19 yüzyılda irdeledi.

0:08:24.000,0:08:27.000
Dedi ki, entropi artıyor

0:08:27.000,0:08:29.000
çünkü entropinin artması için pek çok ama pek çok

0:08:29.000,0:08:32.000
farklı yol var, ama entropinin azlaması için böyle değil durum.

0:08:32.000,0:08:35.000
Bu biraz sıkıntılı bir ifade.

0:08:35.000,0:08:37.000
Muhtemelen entropi artacak,

0:08:37.000,0:08:39.000
ve bu olasılık oldukça fazla.

0:08:39.000,0:08:41.000
Yani pek düşünüp dert etmeye değmez --

0:08:41.000,0:08:45.000
bu odadaki havanın odanın bir tarafında kümelenmesi ve bizim boğulmamız

0:08:45.000,0:08:47.000
oldukça, oldukça düşük bir ihtimal.

0:08:47.000,0:08:49.000
Ama eğer kapılaı kapar ve bizleri burada

0:08:49.000,0:08:51.000
sonsuza dek tutacak olursanız, geçekten sonsuza dek,

0:08:51.000,0:08:53.000
bu olacaktır.

0:08:53.000,0:08:55.000
Bu odadaki moleküllerin bir şekilde bulunacakları her tür

0:08:55.000,0:08:58.000
kombinasyon sonuçta ortaya çıkacaktır,

0:08:58.000,0:09:00.000
uzun zaman diliminde bu olacaktır.

0:09:00.000,0:09:03.000
Boltzmann diyor ki, bakın ile termak eşitlikte bir evren ile

0:09:03.000,0:09:05.000
başlayabilirsiniz.

0:09:05.000,0:09:08.000
Onun Big Bang hakkında bir bilgisi yoktu, evrenin genişlediğinden de haberdar değildi.

0:09:08.000,0:09:11.000
Uzay ve evrenin İsaac Newton tarafından açıklandığını düşünüyordu:

0:09:11.000,0:09:13.000
Değişmezdileri, sonsuza dek ortalıkta olacaklardı.

0:09:13.000,0:09:15.000
Onun kafasındaki ideal evren

0:09:15.000,0:09:18.000
hava moleküllerinin her yere eşit oranda dağıldığı yapıya benzer bir yapıdaydı --

0:09:18.000,0:09:20.000
tüm molekillerin dağıldığı bir yapı.

0:09:20.000,0:09:23.000
Ama eğer Boltzmann iseniz, şunu bilirsiniz ki,

0:09:23.000,0:09:26.000
eğer yeterince uzun beklerseniz, bu moleküllerin rastlantısal dalgalanmaları

0:09:26.000,0:09:28.000
eninde sonunda onları daha düşük

0:09:28.000,0:09:30.000
entropi yapısına sahip düzenlemelere götürecektir.

0:09:30.000,0:09:32.000
Bu olduğunda da, olayın doğası gereği,

0:09:32.000,0:09:34.000
tekrar genişleyecekler.

0:09:34.000,0:09:36.000
Yani aslında entropi her zaman kesintisiz olarak artmıyor --

0:09:36.000,0:09:39.000
arada düşük entropiye giden dalgalanmalar da oluyor,

0:09:39.000,0:09:41.000
daha organize durumlara giden dalgalanmalar.

0:09:41.000,0:09:43.000
Eğer bu doğru ise,

0:09:43.000,0:09:45.000
Boltzmann çok modern iki fikrin

0:09:45.000,0:09:47.000
fikir babası olmuş durumda--

0:09:47.000,0:09:50.000
"çoklu evren" ve "insana bağımlılık presibi".

0:09:50.000,0:09:52.000
Diyor ki, termal denge ile ilgili sorun

0:09:52.000,0:09:54.000
bizim orada yağayamıyor olmamız.

0:09:54.000,0:09:57.000
Anımsayın, yaşam zaman akışına ihtiyaç duyar.

0:09:57.000,0:09:59.000
Eğer termal denge durumunda yaşıyor olsaydık,

0:09:59.000,0:10:01.000
bilgiyi işleyemez, yürüyemez, konuşamaz

0:10:01.000,0:10:03.000
hatta bilgiyi işleyemezdik.

0:10:03.000,0:10:05.000
yani eğer çok ama çok büyük bir evren düşünürseniz,

0:10:05.000,0:10:07.000
birbirine rastgele çarpan parçacıkların

0:10:07.000,0:10:09.000
bulunduğu sonsuz büyüklikte bir evren,

0:10:09.000,0:10:12.000
sonuçta daha düşük entropili durumlara ufak da olsa dalgalanmalar olacaktır,

0:10:12.000,0:10:14.000
daha sonra da eski haline dönecektir.

0:10:14.000,0:10:16.000
Ama berbaerinde daha büyük dalgalanmalar da olacaktır.

0:10:16.000,0:10:18.000
Nadiren bu dalgalanmalar bir gezegen

0:10:18.000,0:10:20.000
ya da bir yıldız, bir galaksi

0:10:20.000,0:10:22.000
veya yüz milyar galaksinin ortaya çıkmasına neden olabilir.

0:10:22.000,0:10:24.000
Boltzmann diyor ki,

0:10:24.000,0:10:27.000
bizler, bu çoklu evrenin bir dizi büyük partikül

0:10:27.000,0:10:30.000
dalgalanmaları olan ve yaşamın mümkün olduğu

0:10:30.000,0:10:32.000
bir bölgesindeyiz.

0:10:32.000,0:10:34.000
Burası entropinin düşük olduğu bir bölge.

0:10:34.000,0:10:37.000
Belki de bizim evrenimiz arada olan şeylerden

0:10:37.000,0:10:39.000
yanlızda bir tanesi.

0:10:39.000,0:10:41.000
Şimdi size bir ödev, bunu iyice düşünün

0:10:41.000,0:10:43.000
derinlemesine, ne anlama geldiğini anlatmaya çalışın.

0:10:43.000,0:10:45.000
Carl Sagan bir zamanlar şu meşhur lafı söylemişti:

0:10:45.000,0:10:47.000
"Elmalı turta yapmak için,

0:10:47.000,0:10:50.000
önce evreni icat etmeniz gerekir."

0:10:50.000,0:10:52.000
Ama söylediği doğru değil.

0:10:52.000,0:10:55.000
Boltzmann'ın modeline göre, eğer elmalı turta yapmak isterseniz

0:10:55.000,0:10:58.000
önce atomların rastgele tesadüfi hareketlerinin size

0:10:58.000,0:11:00.000
bir elmalı turta yapacağı anı beklemeniz gerekli.

0:11:00.000,0:11:02.000
Bu durum, aynı atomların rastgele hareketlerinin

0:11:02.000,0:11:04.000
size bir elma bahçesi, biraz şeker,

0:11:04.000,0:11:06.000
bir fırın ortaya çıkarmasından

0:11:06.000,0:11:08.000
ve bunları kullanarak elmalı turta pişirmenizdeni

0:11:08.000,0:11:10.000
çok daha yüksek olasılıkla ve sık ortaya çıkacaktır.

0:11:10.000,0:11:13.000
Bu model öngörülerde bulunuyor.

0:11:13.000,0:11:15.000
Bu öngörülere göre bizi ortaya çıkaran

0:11:15.000,0:11:18.000
dalgalanmalar minimal dalgalar.

0:11:18.000,0:11:21.000
Şu an içinde bulunduğumuz odanın var olduğunu

0:11:21.000,0:11:23.000
ve gerçek olduğunu hayal edelim,

0:11:23.000,0:11:25.000
hatta sadece hayal değil,

0:11:25.000,0:11:27.000
bu odanın dışında da Caltech diye bir şey olduğunu

0:11:27.000,0:11:31.000
onun ötesinde Amerika Birleşik Devletleri ve hatta Samanyolu galaksisi olduğunu varsayalım

0:11:31.000,0:11:34.000
bu imgelerin beyninizde rastgele oluşan dalgalanmalarla ortaya çıkması

0:11:34.000,0:11:36.000
her birinin ayrı ayrı oluşan dalgalarla var olmasından,

0:11:36.000,0:11:39.000
Caltech'i Amerika'yı, hatta galaksiyi oluşturmasından çok daha kolay.

0:11:39.000,0:11:41.000
Güzel haber şu ki,

0:11:41.000,0:11:44.000
bu nedenle bu varsayım doğru değil.

0:11:44.000,0:11:47.000
Bu senaryoya göre bizler minimal dalgalanma olmalıyız.

0:11:47.000,0:11:49.000
Bizim galaksimizi bir kenara bırakacak olsanız bile

0:11:49.000,0:11:51.000
diğer 100 milyar galaksiyi bu şekilde elde edemezsiniz.

0:11:51.000,0:11:53.000
Feynman da bunu anlamıştı.

0:11:53.000,0:11:57.000
Dedi ki " Dünyanın bir dalgalanma olduğu hipotezinden

0:11:57.000,0:11:59.000
yola çıkarsak ve

0:11:59.000,0:12:01.000
daha önce dünyanın hiç bilmediğimiz bir yerine bakarsak,

0:12:01.000,0:12:03.000
onu karmakarışık görürüz, daha önce gördüklerimizden farklı --

0:12:03.000,0:12:05.000
yüksek entropili.

0:12:05.000,0:12:07.000
Eğer bizim mevcut düzenimiz bir dalgalanmalaya bağlı ise

0:12:07.000,0:12:09.000
sadece fark ettiğimiz nokta dışında herhangi bir düzen görmiyor olmamız gerekir.

0:12:09.000,0:12:13.000
Bu nedenle evrenin bir dalgalanma olmadığı sonucuna varabiliriz.

0:12:13.000,0:12:16.000
Bu çok iyi. Şİmdi sorumuz şu, bunların hangisi doğru cevap?

0:12:16.000,0:12:18.000
Eğer evren bir dalgalanma değilse,

0:12:18.000,0:12:21.000
neden genç evren düşük entropili idi?

0:12:21.000,0:12:24.000
Size bu sorunun yanıtını vermeyi çok isterdim ama vaktim doluyor.

0:12:24.000,0:12:26.000
(Gülüşmeler)

0:12:26.000,0:12:28.000
Gerçekte var olan evren ile, bugün burada

0:12:28.000,0:12:30.000
size anlattığımız evreni karşılaştıralım.

0:12:30.000,0:12:32.000
Size bu resmi gösterdim.

0:12:32.000,0:12:34.000
Evren son 10 milyar yıldır genişliyor.

0:12:34.000,0:12:36.000
Gittikçe soğuyor.

0:12:36.000,0:12:38.000
Ama evrenin geleceği hakkında daha çok öngörüde bulunmak için

0:12:38.000,0:12:40.000
epey bilgiye sahibiz.

0:12:40.000,0:12:42.000
Eğer karanlık madde ortalarda olmayı sürdürürse

0:12:42.000,0:12:45.000
etrafımızdaki yıldızların yakıtları bitecek, yanmayı bırakacaklar.

0:12:45.000,0:12:47.000
Birer karadelik haline gelecekler.

0:12:47.000,0:12:49.000
İçinde karadelikten başka birey kalmamış olan

0:12:49.000,0:12:51.000
bir evrende yaşayacağızç

0:12:51.000,0:12:55.000
Bu evren 100 üzeri 10 yıl sürecek --

0:12:55.000,0:12:57.000
şu anki genç evrenimizden çok daha yaşlı olacak.

0:12:57.000,0:12:59.000
Gelecek, geçmişten çok daha uzun sürecek.

0:12:59.000,0:13:01.000
Ama kara delikler bile sonsuza dek sürmezler.

0:13:01.000,0:13:03.000
Zamanla yok olacaklar,

0:13:03.000,0:13:05.000
ve sonunca sadece bomboş bir uzay kalacak.

0:13:05.000,0:13:09.000
Boş uzay, sonsuza dek devam edebilir.

0:13:09.000,0:13:12.000
Ama fark ettiyseniz, boş uzayda da ışınım olduğundan

0:13:12.000,0:13:14.000
aslında orada da termal dalgalanmalar olacak,

0:13:14.000,0:13:16.000
ve olası pekçok farklı kombinasyonlar

0:13:16.000,0:13:18.000
arasında, boş uzayın izin verdiği

0:13:18.000,0:13:21.000
serbestlik derecesi ile sınırlı olarak gidip geliyor olacak.

0:13:21.000,0:13:23.000
Yani, her ne kadar evren sonsuza dek sürse bile

0:13:23.000,0:13:25.000
evrende ortaya çıkma ihtimali olan

0:13:25.000,0:13:27.000
şeylerin sayısı sonsuz değil.

0:13:27.000,0:13:29.000
Bunlar bir zaman dilimi içinde olacaklar,

0:13:29.000,0:13:32.000
120 üzeri 10 üzeri 10 sayısına eşit.

0:13:32.000,0:13:34.000
Şimdi size iki soru.

0:13:34.000,0:13:37.000
Birincisi: Eğer evren 120 üssü 10 üssü 10 yıl boyunca var olacaksa

0:13:37.000,0:13:39.000
bizler neden

0:13:39.000,0:13:42.000
onun ilk 14 milyarlık kısmında ortaya çıktık?

0:13:42.000,0:13:45.000
Big Bang'i takiben gelen sıcak, rahat süreç içinde.

0:13:45.000,0:13:47.000
Neden boş uzayda değiliz?

0:13:47.000,0:13:49.000
Şunu düşünüyor olbilirsiniz, "Orada yaşayabilecek bir yer yok."

0:13:49.000,0:13:51.000
Ama bu doğru değil.

0:13:51.000,0:13:53.000
Boşluk içinden köken alan, rastlantısal bir dalgalanma olabilirdiniz.

0:13:53.000,0:13:55.000
Neden olmadınız?

0:13:55.000,0:13:58.000
Size bir başka ödev daha.

0:13:58.000,0:14:00.000
Başta söylediğim gibi, cevabı ben de bilmiyorum.

0:14:00.000,0:14:02.000
Bu nedenle size benim en sevdiğim senaryodan bahsedeceğim.

0:14:02.000,0:14:05.000
Böyle olabilir de. Bir açıklaması yok.

0:14:05.000,0:14:07.000
Evrenin kabul etmeniz gereken ve soru sormanızı durduran

0:14:07.000,0:14:10.000
tuhaf bir kaba kuvveti var.

0:14:11.000,0:14:13.000
Belki de Big Bang

0:14:13.000,0:14:15.000
evrenin başlangıcı değildi.

0:14:15.000,0:14:18.000
Yumurta, sağlam bir yumurta düşük entropili bir yapıya sahiptir.

0:14:18.000,0:14:20.000
ama buzdolabınızı açıtğınızda,

0:14:20.000,0:14:22.000
"Vay canına, buzdolabını açınca

0:14:22.000,0:14:24.000
içinde bu düşük entropili yapıyı bulmak çok şaşırtıcı" demiyoruz.

0:14:24.000,0:14:27.000
Çünki yumurta kapalı bir sistem değil;

0:14:27.000,0:14:29.000
bir tavuktan çıkıyor.

0:14:29.000,0:14:33.000
belki evren de evrensel bir tavuktan çıkıyor.

0:14:33.000,0:14:35.000
Belki de fizik kurallarından köken alan bir şey

0:14:35.000,0:14:38.000
doğal olarak bizimki gibi düşük

0:14:38.000,0:14:40.000
entrpi yapısında olan evrenleri

0:14:40.000,0:14:42.000
ortaya çıkarıyor.

0:14:42.000,0:14:44.000
Eğer bu doğru ise, bu birden fazla defa olacaktır;

0:14:44.000,0:14:47.000
bu durumda bizler de çoklu evrenin bir parçası haline gelmiş oluyoruz.

0:14:47.000,0:14:49.000
Benim en sevdiğim senaryo bu.

0:14:49.000,0:14:52.000
Buradaki organizatörler konuşmamı cesur bir

0:14:52.000,0:14:54.000
spekülasyonla bitirmemi istediler

0:14:54.000,0:14:57.000
öyle ki tarih beni haklı çıkarsın.

0:14:57.000,0:14:59.000
Bundan 50 yıl sonra,

0:14:59.000,0:15:02.000
benim çılgın fikirlerim bilimsel çevreler ve diğer merciler

0:15:02.000,0:15:05.000
tarafından bilimsel gerçekler olarak kabul edilecek.

0:15:05.000,0:15:07.000
Hepimiz bizim küçük evrenimizin

0:15:07.000,0:15:10.000
çok daha biyik bir çoklu evrenin bir parçası olduğuna inanıyor olacağız.

0:15:10.000,0:15:13.000
Daha da iyisi, Big Bang sırasında neler olduğunu

0:15:13.000,0:15:15.000
teroik olarak anlıyor olacağız

0:15:15.000,0:15:17.000
böylece gözlemlerimizi karşılaştırabileceğiz.

0:15:17.000,0:15:19.000
Bu bir tahmin. Yanılıyor olabilirim.

0:15:19.000,0:15:21.000
Ama insan ırkı olarak evrenin nasıl olduğunu

0:15:21.000,0:15:23.000
nasıl ortaya çıktığımızı,

0:15:23.000,0:15:26.000
evrenin nasıl oluştuğunu çok uzun yıllardır düşünüyoruz.

0:15:26.000,0:15:29.000
Günün birince bunun cevabını bulabileceğimizi düşünmek bile heyecan verici.

0:15:29.000,0:15:31.000
Teşekkürler.

0:15:31.000,0:15:33.000
(Alkışlar)