1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Evren

2
00:00:02,000 --> 00:00:04,000
gerçekten büyüktür.

3
00:00:04,000 --> 00:00:07,000
Biz bir galaksi içinde yağıyoruz, Samanyolu galaksisi.

4
00:00:07,000 --> 00:00:10,000
Samanyolu galaksisi içinde yaklaşık 100 milyar yıldız var.

5
00:00:10,000 --> 00:00:12,000
Ve eğer bir kamera alır da

6
00:00:12,000 --> 00:00:14,000
gökyüzündeki rastgele bir yere tutar

7
00:00:14,000 --> 00:00:16,000
ve enstantanesini açık bırakırsanız

8
00:00:16,000 --> 00:00:19,000
kameranız Hubble Uzay teleskobuna bağlı olduğu sürece

9
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
şuna benzer bir görüntü elde edersiniz.

10
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
Bu baloncukların her biri

11
00:00:24,000 --> 00:00:26,000
hemen hemen bizim Samanyolu galaksimiz büyüklüğünde galaksiler --

12
00:00:26,000 --> 00:00:29,000
her bir baloncukta 100 milyar yıldız var.

13
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
Görülebilir evrende yaklaşık 100 milyar

14
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
galaksi mevcut.

15
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
Bilmeniz gereken tek sayı 100 milyar.

16
00:00:36,000 --> 00:00:39,000
Evrenin yaşı, yani Big Bang'den şimdiye kadarki zaman

17
00:00:39,000 --> 00:00:41,000
100 milyar köpek yılı.

18
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
(Gülüşmeler)

19
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
Bunlar size bizim evrendeki yerimiz hakkında birşey söylüyor.

20
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
Böyle bir resim karşısında yapabileceğiniz şeylerden biri onu takdir etmek.

21
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
Gerçekten çok güzel.

22
00:00:50,000 --> 00:00:53,000
Sıklıkla merak etmişimdir, daha önce

23
00:00:53,000 --> 00:00:56,000
hüç görmemiş olmalarına rağmen bozkırda yaşayan atalarımızın

24
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
galaksi resimlerini beğenecek şekilde evrimleşmeleri için

25
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
gereken evrimsel baskı neydi acaba?

26
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
AMa bizler onu anlamak da istiyoruz.

27
00:01:02,000 --> 00:01:06,000
Bir kozmolojist olarak, evrenin neden böyle olduğu sorusunu sormak istiyorum.

28
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
Elimizdeki ipuçlarından biri evrenin zamanla değişiyor olması.

29
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
Eğer bu galaksilerden birine bakar ve hızını ölçerseniz,

30
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
sizden uzaklaştığını fark edersiniz.

31
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Daha uzaktaki bir galaksiye bakacak olursanız,

32
00:01:16,000 --> 00:01:18,000
daha da hızlı hareket ettiğini görürsünüz.

33
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
Bu nedenle bizler evrenin genişlediğini söylüyoruz.

34
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
Bu şu demek elbette, geçmişte herşey

35
00:01:22,000 --> 00:01:24,000
birbirine daha yakındı.

36
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
Geçmişte evren çok daha yoğundu,

37
00:01:26,000 --> 00:01:28,000
ve daha da sıcaktı.

38
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
Eğer cisimleri bir araya sıkıştırırsanız ısı artar.

39
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
Bu bizim açımızdan oldukça mantıklı.

40
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Onun kadar mantıklı gelmeyen şey ise şu

41
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
evren, eskiden, Big Bang zamanlarında

42
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
aynı zamanda çok da düzenliydi.

43
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
Bunun sürpriz olmadığını düşünebilirsiniz.

44
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
BU odadaki hava oldukça düzenli.

45
00:01:43,000 --> 00:01:46,000
Şunu diyebilirsiniz;" Belki de kendiliğinden düzenli hale geldi."

46
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
Ama Big Bang zamanındaki koşullar çok ama çok daha farklıydı,

47
00:01:49,000 --> 00:01:51,000
şu anda bu odanın koşullarından çok daha farklı.

48
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
Özellikle, cisimler çok daha yoğundular.

49
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
Cisimlerin çekimsel güçleri

50
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
Big Bangie yakın zamanlarda çok daha fazlaydı.

51
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
Şunu düşünmeniz lazım

52
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
her biri 100 milyar yıldız içeren

53
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
yüz milyar galaksimiz var.

54
00:02:03,000 --> 00:02:06,000
Erken dönemlerde, bu 100 milyar galaksi

55
00:02:06,000 --> 00:02:09,000
şu kadarcık bir alana sığıyorlardı --

56
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
mecazi anlamda değil, gerçekten.

57
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
Ve bu sıkışmanın içinde hiç bir düzensizlik

58
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
olmadığını hayal etmelisiniz,

59
00:02:15,000 --> 00:02:17,000
bir yerdekinden daha fazla sayıda

60
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
atom bulunduran hiç bir düzensiz küme olmamış olmalı.

61
00:02:19,000 --> 00:02:22,000
Çünkü eğer olsaydı, bu noktalar çekimsel güç altında kendi içlerine çökerek

62
00:02:22,000 --> 00:02:24,000
dev kara delikler haline gelirlerdi.

63
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
Erken dönemlerde evreni düzenli tutmak

64
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
çok da kolay değil, epey hassas bir sistem gerektiriyor.

65
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
Bu, erken evrenin

66
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
rastgele seçilmediğini gçsteren bir ipucu.

67
00:02:33,000 --> 00:02:35,000
Onun bu şekilde olmasını saülayan bir şey vardı.

68
00:02:35,000 --> 00:02:37,000
Bizler bunun ne olduğunu anlamaya çalışıyoruz.

69
00:02:37,000 --> 00:02:40,000
Bunu anlamamızdaki ilk adımı Ludwif Boltzmann attı,

70
00:02:40,000 --> 00:02:43,000
19 yüzyılda yaşamış bir Avusturyalı fizikçi.

71
00:02:43,000 --> 00:02:46,000
Boltzmann'ın katkıları entropi kavramını anlamamıza yardımcı oldu.

72
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
Entropi'yi duymuş olmalısınız.

73
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
Bazı sistemlerin rastgelelik, karmaşıklık, kaos hali.

74
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
Boltzmann bize bir formul verdi --

75
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
şu anda bu formül mezartaşında kazılı --

76
00:02:55,000 --> 00:02:57,000
bu formül entrpinin ne olduğunu rakamlara döküyor.

77
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
Kısaca şunu gösteriyor

78
00:02:59,000 --> 00:03:01,000
entropi, bir sistemin bileşenlerini

79
00:03:01,000 --> 00:03:04,000
makroskopik olarak aynı görünümü bozmadan, siz farkına varmadan

80
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
yapılabilecek düzenlemelerin toplamıdır.

81
00:03:06,000 --> 00:03:08,000
Bu odada hava var, ve sizler

82
00:03:08,000 --> 00:03:11,000
her bir atomun farkında değilsiniz.

83
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
Düşük entropili bir düzende

84
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
böyle görünen az sayıdaki dağılımdan birisi bu.

85
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Yüksek entropili düzende ise

86
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
bu şekilde görünen pek çok dağılımdan biri.

87
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
Bu çok önemli bir nokta,

88
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
çünkü bizim termodinamiğin

89
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
ikinci yasasını açıklamamıza yardımcı oluyor --

90
00:03:25,000 --> 00:03:28,000
bu yasa, evrende entropinin arttığını söyler,

91
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
ya da evrenin bir köşesinde yalıtıldığını.

92
00:03:30,000 --> 00:03:32,000
Entropinin artmasının nedeni şu,

93
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
yüksek entropiye gitme yolları,

94
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
düşük entropiye gitme yollarından çok daha fazla sayıda.

95
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
Bu çok güzel bir önsezi, ama

96
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
bir şeyi unutuyor.

97
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Bu arada, bu entropinin gittikçe artması kavramı

98
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
zaman oku dediğimiz kavramın arkasındaki ana neden,

99
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
yani geçmişle gelecek arasındaki fark.

100
00:03:48,000 --> 00:03:50,000
Geçmiş ile gelecek arasındaki

101
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
her bir farklılık bundan

102
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
entropi artışından kaynaklanıyor --

103
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
yani geçmişi anımsayabilmeniz ama geleceği bilememeniz.

104
00:03:57,000 --> 00:04:00,000
Önce doğmanız, sonra yaşamanız ve sonunda ölmeniz,

105
00:04:00,000 --> 00:04:02,000
hep bu sırayla oluyor,

106
00:04:02,000 --> 00:04:04,000
nedeni artan entropi.

107
00:04:04,000 --> 00:04:06,000
Boltzmann şunu açıkladı, eğer işe düşük entropi ile başlarsanız

108
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
onun artması son derece doğaldır,

109
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
çünkü entropi artışı ile sonlacak alternatifler çok fazla sayıda.

110
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
Ama açıklamadığı bir şey vardı

111
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
neden entropi en başta düşüktü?

112
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
Genç evrende entrpğinin düşün olması

113
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
genç evrenin aslında çok düzenli

114
00:04:20,000 --> 00:04:22,000
olmasından kaynaklanıyor.

115
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
Bunu anlamayı çok istiyoruz.

116
00:04:24,000 --> 00:04:26,000
Bizlerin, kozmoljist olarak işimiz bu.

117
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
Ama, ne yazık ki bu soru çok fazla

118
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
üzerinde uğraştığımız bir soru değil.

119
00:04:30,000 --> 00:04:32,000
Bu günümüzde yaşayan bir kozmoloğa

120
00:04:32,000 --> 00:04:34,000
"Son zamanlarda uğraştığınız ana

121
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
sorunlar nelerdir?" diye sorduğunuzda alacağınız yanıtların başında gelmiyor.

122
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
Bu durumun ciddi bir sorun olduğunu anlayan insanların başında

123
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
Richard Feynman vardı.

124
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
50 yıl önce bir dizi konuşma yaptı.

125
00:04:42,000 --> 00:04:44,000
Daha sonra "Fizik Kanunlarının Özellikleri"

126
00:04:44,000 --> 00:04:46,000
olarak ünlenecek bir grup konuşma yaptı.

127
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
Caltech üniversitesi öğrencilerine verdiği dersler

128
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
"Feynman'ın Fizik Üzerine Dersleri" haline geldi.

129
00:04:50,000 --> 00:04:52,000
Caltechideki yüksek lisans öğrencilerine verdiği dersler de

130
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
"Feynman'ın Yerçekimi Dersleri" oldu.

131
00:04:54,000 --> 00:04:57,000
Bu kitapların her biri, bu konuşmaların her birinde

132
00:04:57,000 --> 00:04:59,000
bu bilmecenin altını çizdi:

133
00:04:59,000 --> 00:05:02,000
Neden genç evrenin entropisi bu kadar düşüktü?

134
00:05:02,000 --> 00:05:04,000
Burada diyor ki -- yok, aksanını taklit etmeyeceğim --

135
00:05:04,000 --> 00:05:07,000
"Bir nedenden ötürü, bir zamanlar,

136
00:05:07,000 --> 00:05:10,000
evrenin enerji içeriğinin entropisi çok düşüktü,

137
00:05:10,000 --> 00:05:12,000
o zamandan beri entropi arttı.

138
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
Evrenin başlangıcının tarihi ile ilgili gizem

139
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
ortadan kaldırılmadığı sürece, zamanın akışı ile ilgili

140
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
bildiğimiz şeyler birer spekülasyondan

141
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
öteye gidemez."

142
00:05:22,000 --> 00:05:24,000
Yani, bizim işimiz bu.

143
00:05:24,000 --> 00:05:26,000
Bunu bilmek istiyoruz. -- bu konuşma 50 yıl önceki bir konuşma.

144
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
Elbette "artık bunu bulmuşuzdur" diye düşünüyor olmalısınız.

145
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
Ama bunu bulduğumuzu söyleyemeyeceğim size.

146
00:05:30,000 --> 00:05:32,000
Sorunun eskisinden daha da kötü

147
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
hale gelmesinin nedeni,

148
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
1998 yılında

149
00:05:36,000 --> 00:05:39,000
evren hakkında daha önce bilmediğimiz temel bir şey daha öğrenmiş olmamız.

150
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
Onun hızlandığını farkettik.

151
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
Evren sadece genişlemiyor,

152
00:05:43,000 --> 00:05:45,000
eğer galaksilere bakarsanız, daha uzağa gidiyorlar.

153
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
Eğer bir milyar yıl sonra gelir tekrar bakarsanız,

154
00:05:47,000 --> 00:05:50,000
daha da hızlı uzaklaştıklarını görürsünüz.

155
00:05:50,000 --> 00:05:53,000
Galaksiler birer birer bizden daha uzaklara gidiyorlar.

156
00:05:53,000 --> 00:05:55,000
Bu nedenle evrenin hızlandığını söylüyoruz.

157
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
Evrenin başlangıcındaki düşük entropi sorunun aksine

158
00:05:57,000 --> 00:05:59,000
bu konuda tam bir yanıtımız olmasa da,

159
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
onu açıklayacak iyi bir teorimiz var.

160
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
Bu teori doğruysa elbet,

161
00:06:03,000 --> 00:06:05,000
teorinin adı Karanlık Enerji Teorisi.

162
00:06:05,000 --> 00:06:08,000
Uzayın kendisinin bir enerjisi olduğuna dayalı.

163
00:06:08,000 --> 00:06:11,000
Uzaydaki her bir santimetreküp,

164
00:06:11,000 --> 00:06:13,000
içinde bir madde barındırsa da,

165
00:06:13,000 --> 00:06:15,000
içinde parçacıklar, cisimle, radyasyon ya da neyse olsun olmasın

166
00:06:15,000 --> 00:06:18,000
enerji içeriyor, hatta uzayın kendisinin bir enerjisi var.

167
00:06:18,000 --> 00:06:20,000
Einstein'a göre bu enerji,

168
00:06:20,000 --> 00:06:23,000
evrene itici bir güç veriyor.

169
00:06:23,000 --> 00:06:25,000
Galaksileri birbirinden uzaklaştıran,

170
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
onları iten enerji de bu.

171
00:06:27,000 --> 00:06:30,000
Çünkü karanlık enerji, madde veya radyasyonun aksine,

172
00:06:30,000 --> 00:06:33,000
evren genişledikçe seyrelmiyor.

173
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
Her bir santimetrekipteki enerji miktarı

174
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
sabit kalıyor,

175
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
evren gittikçe genişliyor olsa bile.

176
00:06:39,000 --> 00:06:42,000
Bu durumun evrenin ilerde

177
00:06:42,000 --> 00:06:45,000
başına gelecekler üzerinde çok öenmli bir etkisi var.

178
00:06:45,000 --> 00:06:47,000
Mesela, evren sonsuza dek genişlemeye devam edecek.

179
00:06:47,000 --> 00:06:49,000
Ben sizin yaşlarınızda iken,

180
00:06:49,000 --> 00:06:51,000
evrenin ne yapacağını bilemiyorduk.

181
00:06:51,000 --> 00:06:54,000
Bu nedenle bazıları evrenin ileride içine çökerek küçüleceğine inanıyorlardı.

182
00:06:54,000 --> 00:06:56,000
Einstein bu fikre çok sıcak bakıyordu.

183
00:06:56,000 --> 00:06:59,000
Ama karanlık enerji orada, ve bir yere de gitmiyor,

184
00:06:59,000 --> 00:07:02,000
bu nedenle evren sonsuza dek genişlemeye deva edecek.

185
00:07:02,000 --> 00:07:04,000
Geçmişte 14 milyar yıl var,

186
00:07:04,000 --> 00:07:06,000
ya da 100 milyar köpek yılı,

187
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
ama geleceğindeki süre sonsuz.

188
00:07:09,000 --> 00:07:12,000
Ama bütün bunlara rağmen, bizler için

189
00:07:12,000 --> 00:07:14,000
evren sonlu görünüyor.

190
00:07:14,000 --> 00:07:16,000
Uzak sonlu ya da sonsuz olabilir,

191
00:07:16,000 --> 00:07:18,000
ama evren hızlandığı iin

192
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
bizim görmediğimiz ve ileride de

193
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
asla göremeyeceğimiz kısımlar var.

194
00:07:22,000 --> 00:07:24,000
Bizim evrende uaşabileceğimiz alan sınırlı,

195
00:07:24,000 --> 00:07:26,000
hatta bir ufukla sınırlı.

196
00:07:26,000 --> 00:07:28,000
Her ne kadar zaman sonsuza dek gitse de,

197
00:07:28,000 --> 00:07:30,000
uzay bizim için sonsuz değil.

198
00:07:30,000 --> 00:07:33,000
Son olarak da, boş uzayın bir ısısı var.

199
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
1970'lerde Stephen Hawking bizlere

200
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
kara deliklerin, her ne kadar onları kara düşünseniz de

201
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
radyasyon yaydığını söylemişti,

202
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
quantim mekaniğini göz önüne alırsanız durum bu.

203
00:07:41,000 --> 00:07:44,000
Kara delik etrafındaki uzay-zamanın eğimi

204
00:07:44,000 --> 00:07:47,000
quantum mekanik dalgalanmalarını canlandırıyor,

205
00:07:47,000 --> 00:07:49,000
böylece kara delik ışınım yayıyor.

206
00:07:49,000 --> 00:07:52,000
Hawking ve Gary Gibbons tarafından yapılan hesaplamalar

207
00:07:52,000 --> 00:07:55,000
şunu gösterdi, eğer boş uzayda karanlık enerji varsa,

208
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
tüm evren ışınım salıyor.

209
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
Boş uzayın enerjisi

210
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
kuantum dalgalanmalarını canlandırıyor.

211
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
Yani her ne kadar evren sonsuza kadar sürerken,

212
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
bildiğimiz maddeler ve radyasyon gittikçe azalıp zayıflayacak,

213
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
ama her zaman bir ışınım, bir tür

214
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
termal dalgalanma kalacak,

215
00:08:11,000 --> 00:08:13,000
bomboş uzayda bile.

216
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
Bu une benziyor,

217
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
evren bir kutu dolusu gaz gibi

218
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
sonsuza dek devam edecek.

219
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
Bunun sonuçları neler?

220
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
Bu konuyu Boltzmann 19 yüzyılda irdeledi.

221
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
Dedi ki, entropi artıyor

222
00:08:27,000 --> 00:08:29,000
çünkü entropinin artması için pek çok ama pek çok

223
00:08:29,000 --> 00:08:32,000
farklı yol var, ama entropinin azlaması için böyle değil durum.

224
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
Bu biraz sıkıntılı bir ifade.

225
00:08:35,000 --> 00:08:37,000
Muhtemelen entropi artacak,

226
00:08:37,000 --> 00:08:39,000
ve bu olasılık oldukça fazla.

227
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
Yani pek düşünüp dert etmeye değmez --

228
00:08:41,000 --> 00:08:45,000
bu odadaki havanın odanın bir tarafında kümelenmesi ve bizim boğulmamız

229
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
oldukça, oldukça düşük bir ihtimal.

230
00:08:47,000 --> 00:08:49,000
Ama eğer kapılaı kapar ve bizleri burada

231
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
sonsuza dek tutacak olursanız, geçekten sonsuza dek,

232
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
bu olacaktır.

233
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
Bu odadaki moleküllerin bir şekilde bulunacakları her tür

234
00:08:55,000 --> 00:08:58,000
kombinasyon sonuçta ortaya çıkacaktır,

235
00:08:58,000 --> 00:09:00,000
uzun zaman diliminde bu olacaktır.

236
00:09:00,000 --> 00:09:03,000
Boltzmann diyor ki, bakın ile termak eşitlikte bir evren ile

237
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
başlayabilirsiniz.

238
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
Onun Big Bang hakkında bir bilgisi yoktu, evrenin genişlediğinden de haberdar değildi.

239
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
Uzay ve evrenin İsaac Newton tarafından açıklandığını düşünüyordu:

240
00:09:11,000 --> 00:09:13,000
Değişmezdileri, sonsuza dek ortalıkta olacaklardı.

241
00:09:13,000 --> 00:09:15,000
Onun kafasındaki ideal evren

242
00:09:15,000 --> 00:09:18,000
hava moleküllerinin her yere eşit oranda dağıldığı yapıya benzer bir yapıdaydı --

243
00:09:18,000 --> 00:09:20,000
tüm molekillerin dağıldığı bir yapı.

244
00:09:20,000 --> 00:09:23,000
Ama eğer Boltzmann iseniz, şunu bilirsiniz ki,

245
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
eğer yeterince uzun beklerseniz, bu moleküllerin rastlantısal dalgalanmaları

246
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
eninde sonunda onları daha düşük

247
00:09:28,000 --> 00:09:30,000
entropi yapısına sahip düzenlemelere götürecektir.

248
00:09:30,000 --> 00:09:32,000
Bu olduğunda da, olayın doğası gereği,

249
00:09:32,000 --> 00:09:34,000
tekrar genişleyecekler.

250
00:09:34,000 --> 00:09:36,000
Yani aslında entropi her zaman kesintisiz olarak artmıyor --

251
00:09:36,000 --> 00:09:39,000
arada düşük entropiye giden dalgalanmalar da oluyor,

252
00:09:39,000 --> 00:09:41,000
daha organize durumlara giden dalgalanmalar.

253
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
Eğer bu doğru ise,

254
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
Boltzmann çok modern iki fikrin

255
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
fikir babası olmuş durumda--

256
00:09:47,000 --> 00:09:50,000
"çoklu evren" ve "insana bağımlılık presibi".

257
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
Diyor ki, termal denge ile ilgili sorun

258
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
bizim orada yağayamıyor olmamız.

259
00:09:54,000 --> 00:09:57,000
Anımsayın, yaşam zaman akışına ihtiyaç duyar.

260
00:09:57,000 --> 00:09:59,000
Eğer termal denge durumunda yaşıyor olsaydık,

261
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
bilgiyi işleyemez, yürüyemez, konuşamaz

262
00:10:01,000 --> 00:10:03,000
hatta bilgiyi işleyemezdik.

263
00:10:03,000 --> 00:10:05,000
yani eğer çok ama çok büyük bir evren düşünürseniz,

264
00:10:05,000 --> 00:10:07,000
birbirine rastgele çarpan parçacıkların

265
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
bulunduğu sonsuz büyüklikte bir evren,

266
00:10:09,000 --> 00:10:12,000
sonuçta daha düşük entropili durumlara ufak da olsa dalgalanmalar olacaktır,

267
00:10:12,000 --> 00:10:14,000
daha sonra da eski haline dönecektir.

268
00:10:14,000 --> 00:10:16,000
Ama berbaerinde daha büyük dalgalanmalar da olacaktır.

269
00:10:16,000 --> 00:10:18,000
Nadiren bu dalgalanmalar bir gezegen

270
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
ya da bir yıldız, bir galaksi

271
00:10:20,000 --> 00:10:22,000
veya yüz milyar galaksinin ortaya çıkmasına neden olabilir.

272
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
Boltzmann diyor ki,

273
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
bizler, bu çoklu evrenin bir dizi büyük partikül

274
00:10:27,000 --> 00:10:30,000
dalgalanmaları olan ve yaşamın mümkün olduğu

275
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
bir bölgesindeyiz.

276
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
Burası entropinin düşük olduğu bir bölge.

277
00:10:34,000 --> 00:10:37,000
Belki de bizim evrenimiz arada olan şeylerden

278
00:10:37,000 --> 00:10:39,000
yanlızda bir tanesi.

279
00:10:39,000 --> 00:10:41,000
Şimdi size bir ödev, bunu iyice düşünün

280
00:10:41,000 --> 00:10:43,000
derinlemesine, ne anlama geldiğini anlatmaya çalışın.

281
00:10:43,000 --> 00:10:45,000
Carl Sagan bir zamanlar şu meşhur lafı söylemişti:

282
00:10:45,000 --> 00:10:47,000
"Elmalı turta yapmak için,

283
00:10:47,000 --> 00:10:50,000
önce evreni icat etmeniz gerekir."

284
00:10:50,000 --> 00:10:52,000
Ama söylediği doğru değil.

285
00:10:52,000 --> 00:10:55,000
Boltzmann'ın modeline göre, eğer elmalı turta yapmak isterseniz

286
00:10:55,000 --> 00:10:58,000
önce atomların rastgele tesadüfi hareketlerinin size

287
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
bir elmalı turta yapacağı anı beklemeniz gerekli.

288
00:11:00,000 --> 00:11:02,000
Bu durum, aynı atomların rastgele hareketlerinin

289
00:11:02,000 --> 00:11:04,000
size bir elma bahçesi, biraz şeker,

290
00:11:04,000 --> 00:11:06,000
bir fırın ortaya çıkarmasından

291
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
ve bunları kullanarak elmalı turta pişirmenizdeni

292
00:11:08,000 --> 00:11:10,000
çok daha yüksek olasılıkla ve sık ortaya çıkacaktır.

293
00:11:10,000 --> 00:11:13,000
Bu model öngörülerde bulunuyor.

294
00:11:13,000 --> 00:11:15,000
Bu öngörülere göre bizi ortaya çıkaran

295
00:11:15,000 --> 00:11:18,000
dalgalanmalar minimal dalgalar.

296
00:11:18,000 --> 00:11:21,000
Şu an içinde bulunduğumuz odanın var olduğunu

297
00:11:21,000 --> 00:11:23,000
ve gerçek olduğunu hayal edelim,

298
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
hatta sadece hayal değil,

299
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
bu odanın dışında da Caltech diye bir şey olduğunu

300
00:11:27,000 --> 00:11:31,000
onun ötesinde Amerika Birleşik Devletleri ve hatta Samanyolu galaksisi olduğunu varsayalım

301
00:11:31,000 --> 00:11:34,000
bu imgelerin beyninizde rastgele oluşan dalgalanmalarla ortaya çıkması

302
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
her birinin ayrı ayrı oluşan dalgalarla var olmasından,

303
00:11:36,000 --> 00:11:39,000
Caltech'i Amerika'yı, hatta galaksiyi oluşturmasından çok daha kolay.

304
00:11:39,000 --> 00:11:41,000
Güzel haber şu ki,

305
00:11:41,000 --> 00:11:44,000
bu nedenle bu varsayım doğru değil.

306
00:11:44,000 --> 00:11:47,000
Bu senaryoya göre bizler minimal dalgalanma olmalıyız.

307
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
Bizim galaksimizi bir kenara bırakacak olsanız bile

308
00:11:49,000 --> 00:11:51,000
diğer 100 milyar galaksiyi bu şekilde elde edemezsiniz.

309
00:11:51,000 --> 00:11:53,000
Feynman da bunu anlamıştı.

310
00:11:53,000 --> 00:11:57,000
Dedi ki " Dünyanın bir dalgalanma olduğu hipotezinden

311
00:11:57,000 --> 00:11:59,000
yola çıkarsak ve

312
00:11:59,000 --> 00:12:01,000
daha önce dünyanın hiç bilmediğimiz bir yerine bakarsak,

313
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
onu karmakarışık görürüz, daha önce gördüklerimizden farklı --

314
00:12:03,000 --> 00:12:05,000
yüksek entropili.

315
00:12:05,000 --> 00:12:07,000
Eğer bizim mevcut düzenimiz bir dalgalanmalaya bağlı ise

316
00:12:07,000 --> 00:12:09,000
sadece fark ettiğimiz nokta dışında herhangi bir düzen görmiyor olmamız gerekir.

317
00:12:09,000 --> 00:12:13,000
Bu nedenle evrenin bir dalgalanma olmadığı sonucuna varabiliriz.

318
00:12:13,000 --> 00:12:16,000
Bu çok iyi. Şİmdi sorumuz şu, bunların hangisi doğru cevap?

319
00:12:16,000 --> 00:12:18,000
Eğer evren bir dalgalanma değilse,

320
00:12:18,000 --> 00:12:21,000
neden genç evren düşük entropili idi?

321
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
Size bu sorunun yanıtını vermeyi çok isterdim ama vaktim doluyor.

322
00:12:24,000 --> 00:12:26,000
(Gülüşmeler)

323
00:12:26,000 --> 00:12:28,000
Gerçekte var olan evren ile, bugün burada

324
00:12:28,000 --> 00:12:30,000
size anlattığımız evreni karşılaştıralım.

325
00:12:30,000 --> 00:12:32,000
Size bu resmi gösterdim.

326
00:12:32,000 --> 00:12:34,000
Evren son 10 milyar yıldır genişliyor.

327
00:12:34,000 --> 00:12:36,000
Gittikçe soğuyor.

328
00:12:36,000 --> 00:12:38,000
Ama evrenin geleceği hakkında daha çok öngörüde bulunmak için

329
00:12:38,000 --> 00:12:40,000
epey bilgiye sahibiz.

330
00:12:40,000 --> 00:12:42,000
Eğer karanlık madde ortalarda olmayı sürdürürse

331
00:12:42,000 --> 00:12:45,000
etrafımızdaki yıldızların yakıtları bitecek, yanmayı bırakacaklar.

332
00:12:45,000 --> 00:12:47,000
Birer karadelik haline gelecekler.

333
00:12:47,000 --> 00:12:49,000
İçinde karadelikten başka birey kalmamış olan

334
00:12:49,000 --> 00:12:51,000
bir evrende yaşayacağızç

335
00:12:51,000 --> 00:12:55,000
Bu evren 100 üzeri 10 yıl sürecek --

336
00:12:55,000 --> 00:12:57,000
şu anki genç evrenimizden çok daha yaşlı olacak.

337
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
Gelecek, geçmişten çok daha uzun sürecek.

338
00:12:59,000 --> 00:13:01,000
Ama kara delikler bile sonsuza dek sürmezler.

339
00:13:01,000 --> 00:13:03,000
Zamanla yok olacaklar,

340
00:13:03,000 --> 00:13:05,000
ve sonunca sadece bomboş bir uzay kalacak.

341
00:13:05,000 --> 00:13:09,000
Boş uzay, sonsuza dek devam edebilir.

342
00:13:09,000 --> 00:13:12,000
Ama fark ettiyseniz, boş uzayda da ışınım olduğundan

343
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
aslında orada da termal dalgalanmalar olacak,

344
00:13:14,000 --> 00:13:16,000
ve olası pekçok farklı kombinasyonlar

345
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
arasında, boş uzayın izin verdiği

346
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
serbestlik derecesi ile sınırlı olarak gidip geliyor olacak.

347
00:13:21,000 --> 00:13:23,000
Yani, her ne kadar evren sonsuza dek sürse bile

348
00:13:23,000 --> 00:13:25,000
evrende ortaya çıkma ihtimali olan

349
00:13:25,000 --> 00:13:27,000
şeylerin sayısı sonsuz değil.

350
00:13:27,000 --> 00:13:29,000
Bunlar bir zaman dilimi içinde olacaklar,

351
00:13:29,000 --> 00:13:32,000
120 üzeri 10 üzeri 10 sayısına eşit.

352
00:13:32,000 --> 00:13:34,000
Şimdi size iki soru.

353
00:13:34,000 --> 00:13:37,000
Birincisi: Eğer evren 120 üssü 10 üssü 10 yıl boyunca var olacaksa

354
00:13:37,000 --> 00:13:39,000
bizler neden

355
00:13:39,000 --> 00:13:42,000
onun ilk 14 milyarlık kısmında ortaya çıktık?

356
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
Big Bang'i takiben gelen sıcak, rahat süreç içinde.

357
00:13:45,000 --> 00:13:47,000
Neden boş uzayda değiliz?

358
00:13:47,000 --> 00:13:49,000
Şunu düşünüyor olbilirsiniz, "Orada yaşayabilecek bir yer yok."

359
00:13:49,000 --> 00:13:51,000
Ama bu doğru değil.

360
00:13:51,000 --> 00:13:53,000
Boşluk içinden köken alan, rastlantısal bir dalgalanma olabilirdiniz.

361
00:13:53,000 --> 00:13:55,000
Neden olmadınız?

362
00:13:55,000 --> 00:13:58,000
Size bir başka ödev daha.

363
00:13:58,000 --> 00:14:00,000
Başta söylediğim gibi, cevabı ben de bilmiyorum.

364
00:14:00,000 --> 00:14:02,000
Bu nedenle size benim en sevdiğim senaryodan bahsedeceğim.

365
00:14:02,000 --> 00:14:05,000
Böyle olabilir de. Bir açıklaması yok.

366
00:14:05,000 --> 00:14:07,000
Evrenin kabul etmeniz gereken ve soru sormanızı durduran

367
00:14:07,000 --> 00:14:10,000
tuhaf bir kaba kuvveti var.

368
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Belki de Big Bang

369
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
evrenin başlangıcı değildi.

370
00:14:15,000 --> 00:14:18,000
Yumurta, sağlam bir yumurta düşük entropili bir yapıya sahiptir.

371
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
ama buzdolabınızı açıtğınızda,

372
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
"Vay canına, buzdolabını açınca

373
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
içinde bu düşük entropili yapıyı bulmak çok şaşırtıcı" demiyoruz.

374
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
Çünki yumurta kapalı bir sistem değil;

375
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
bir tavuktan çıkıyor.

376
00:14:29,000 --> 00:14:33,000
belki evren de evrensel bir tavuktan çıkıyor.

377
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
Belki de fizik kurallarından köken alan bir şey

378
00:14:35,000 --> 00:14:38,000
doğal olarak bizimki gibi düşük

379
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
entrpi yapısında olan evrenleri

380
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
ortaya çıkarıyor.

381
00:14:42,000 --> 00:14:44,000
Eğer bu doğru ise, bu birden fazla defa olacaktır;

382
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
bu durumda bizler de çoklu evrenin bir parçası haline gelmiş oluyoruz.

383
00:14:47,000 --> 00:14:49,000
Benim en sevdiğim senaryo bu.

384
00:14:49,000 --> 00:14:52,000
Buradaki organizatörler konuşmamı cesur bir

385
00:14:52,000 --> 00:14:54,000
spekülasyonla bitirmemi istediler

386
00:14:54,000 --> 00:14:57,000
öyle ki tarih beni haklı çıkarsın.

387
00:14:57,000 --> 00:14:59,000
Bundan 50 yıl sonra,

388
00:14:59,000 --> 00:15:02,000
benim çılgın fikirlerim bilimsel çevreler ve diğer merciler

389
00:15:02,000 --> 00:15:05,000
tarafından bilimsel gerçekler olarak kabul edilecek.

390
00:15:05,000 --> 00:15:07,000
Hepimiz bizim küçük evrenimizin

391
00:15:07,000 --> 00:15:10,000
çok daha biyik bir çoklu evrenin bir parçası olduğuna inanıyor olacağız.

392
00:15:10,000 --> 00:15:13,000
Daha da iyisi, Big Bang sırasında neler olduğunu

393
00:15:13,000 --> 00:15:15,000
teroik olarak anlıyor olacağız

394
00:15:15,000 --> 00:15:17,000
böylece gözlemlerimizi karşılaştırabileceğiz.

395
00:15:17,000 --> 00:15:19,000
Bu bir tahmin. Yanılıyor olabilirim.

396
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
Ama insan ırkı olarak evrenin nasıl olduğunu

397
00:15:21,000 --> 00:15:23,000
nasıl ortaya çıktığımızı,

398
00:15:23,000 --> 00:15:26,000
evrenin nasıl oluştuğunu çok uzun yıllardır düşünüyoruz.

399
00:15:26,000 --> 00:15:29,000
Günün birince bunun cevabını bulabileceğimizi düşünmek bile heyecan verici.

400
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
Teşekkürler.

401
00:15:31,000 --> 00:15:33,000
(Alkışlar)