Odległe czasy i ślady wieloświata

0:00 - 0:02

Wszechświat
0:02 - 0:04

jest naprawdę duży.
0:04 - 0:07

Żyjemy w galaktyce Drogi Mlecznej
0:07 - 0:10

W której znajduje się około stu miliardów gwiazd.
0:10 - 0:12

Jeżeli weźmiemy aparat
0:12 - 0:14

i skierujemy go na dowolną część nieba
0:14 - 0:16

trzymając otwartą migawkę
0:16 - 0:19

to o ile nasz aparat będzie przymocowany do teleskopu Hubbla
0:19 - 0:21

zobaczymy coś takiego.
0:21 - 0:24

Każda z tych plamek
0:24 - 0:26

to galaktyka rozmiarów naszej Drogi Mlecznej --
0:26 - 0:29

w każdej z tych kropek sto miliardów gwiazd.
0:29 - 0:32

Jest około 100 miliardów galaktyk
0:32 - 0:34

w widocznym wszechświecie.
0:34 - 0:36

100 miliadrów to jedyna liczba, którą powinniście znać.
0:36 - 0:39

Wiek wszechświata, czas od Wielkiego Wybuchu
0:39 - 0:41

to sto miliardów psich lat.
0:41 - 0:43

(Śmiech)
0:43 - 0:46

Co daje pojęcie o naszym miejscu we wszechświecie.
0:46 - 0:48

Jedno co można z tym obrazem zrobić, to po prostu podziwiać.
0:48 - 0:50

Jest niesamowicie piękny.
0:50 - 0:53

Często zastanawiałem się, jaki nacisk ewolucji
0:53 - 0:56

nakazał naszym przodkom w buszu zaadaptować się i rozwinąć
0:56 - 0:58

tak, by móc podziwiać zdjęcia galaktyk
0:58 - 1:00

mimo, że nigdy ich nie widzieli.
1:00 - 1:02

Chcielibyśmy je także rozumieć.
1:02 - 1:06

Jako kosmolog pytam, dlaczego wszechświat jest taki ?
1:06 - 1:09

Ważną wskazówką jest, że wszechświat zmienia się w czasie.
1:09 - 1:12

Gdybyście popatrzyli na jedną z tych galaktyk i zmierzyli jej prędkość,
1:12 - 1:14

będzie się od was oddalać
1:14 - 1:16

A jeżeli weźmiecie jeszcze odleglejszą galaktykę
1:16 - 1:18

będzie się oddalała jeszcze szybciej.
1:18 - 1:20

Mówimy, że wszechświat się rozszerza,
1:20 - 1:22

co oczywiście znaczy, że w przeszłości
1:22 - 1:24

wszystko było bliżej siebie.
1:24 - 1:26

W przeszłości wszechświat był bardziej gęsty
1:26 - 1:28

i również bardziej gorący.
1:28 - 1:30

Jeżeli ściskamy coś to temperatura wzrasta.
1:30 - 1:32

To brzmi sensownie.
1:32 - 1:34

Mniej sensownie brzmi
1:34 - 1:37

że wszechświat u swoich początków po Wielkim Wybuchu
1:37 - 1:39

był również bardzo, bardzo równomierny.
1:39 - 1:41

Możecie pomyśleć, że nie ma w tym nic dziwnego.
1:41 - 1:43

Powietrze w tym pomieszczeniu też jest równomierne.
1:43 - 1:46

Powiecie - "może materia sama układa się równomiernie".
1:46 - 1:49

Ale warunki zaraz po Wielkim Wybuchu były zupełnie inne
1:49 - 1:51

niż panujące w tym pomieszczeniu.
1:51 - 1:53

W szczególności materia była znacznie bardziej gęsta.
1:53 - 1:55

Przyciąganie grawitacyjne
1:55 - 1:57

było wtedy znacznie silniejsze.
1:57 - 1:59

Wyobraźcie sobie -
1:59 - 2:01

nasz wszechświat ma 100 miliardów galaktyk,
2:01 - 2:03

i 100 miliardów gwiazd w każdej z nich.
2:03 - 2:06

U początków te 100 miliardów galaktyk
2:06 - 2:09

było ściśniętych w obszarze o takich rozmiarach --
2:09 - 2:11

dosłownie.
2:11 - 2:13

Wyobraźcie sobie to ściśnięcie
2:13 - 2:15

bez żadnych defektów,
2:15 - 2:17

bez żadnych miejsc,
2:17 - 2:19

w których byłoby choćby kilka atomów więcej niż gdzie indziej.
2:19 - 2:22

Bo gdyby były nierównomiernie gęste zapadłyby się pod wypływem grawitacji
2:22 - 2:24

w gigantyczną czarną dziurę.
2:24 - 2:27

Utrzymanie równomiernego wszechświata u jego początków
2:27 - 2:29

nie jest łatwe, to kruchy stan.
2:29 - 2:31

Podpowiada nam to,
2:31 - 2:33

że wczesny wszechświat nie był wybrany przypadkowo.
2:33 - 2:35

Było coś, co go tak ukształtowało.
2:35 - 2:37

Chcielibyśmy wiedzieć co.
2:37 - 2:40

Część wyjaśnienia tej zagadki podał nam Ludwig Boltzmann,
2:40 - 2:43

austriacki fizyk na początku XIX wieku.
2:43 - 2:46

Odkrycia Boltzmanna pomogły nam zrozumieć entropię.
2:46 - 2:48

Słyszeliście o entropii.
2:48 - 2:51

To losowość, nieuporządkowanie, chaos panujący w pewnych układach.
2:51 - 2:53

Boltzmann podał wzór --
2:53 - 2:55

wyryty na jego nagrobku --
2:55 - 2:57

który dokładnie określa czym jest entropia.
2:57 - 2:59

Mówi on po prostu,
2:59 - 3:01

że entropia jest liczbą sposobów,
3:01 - 3:04

na które możemy ułożyć składniki układu tak, żeby nie można było zauważyć
3:04 - 3:06

zmian w skali makroskopowej.
3:06 - 3:08

Mamy w tej sali powietrze,
3:08 - 3:11

i nie widzimy poszczególnych jego atomów.
3:11 - 3:13

Stan niskiej entropii
3:13 - 3:15

to taki, w którym tylko kilka ułożeń wyglądałoby w ten sposób.
3:15 - 3:17

W konfiguracji o wysokiej entropii
3:17 - 3:19

wiele ułożeń wygląda w ten sposób.
3:19 - 3:21

Ta wiedza jest niezwykle ważna,
3:21 - 3:23

bo dzięki niej potrafimy wytłumaczyć
3:23 - 3:25

drugie prawo termodynamiki --
3:25 - 3:28

które mówi, że we wszechświecie entropia rośnie,
3:28 - 3:30

podobnie jak w jego fragmentach.
3:30 - 3:32

Dzieje się tak ponieważ
3:32 - 3:35

jest coraz więcej sposobów
3:35 - 3:37

na ułożenie układu.
3:37 - 3:39

To wspaniałe spostrzeżenie,
3:39 - 3:41

jednak coś zostaje pominięte.
3:41 - 3:43

Fakt wzrastania entropii
3:43 - 3:46

stoi za tym, co nazywamy strzałką czasu,
3:46 - 3:48

różnicą pomiędzy przeszłością a przyszłością.
3:48 - 3:50

Każda taka różnica
3:50 - 3:52

Każda taka różnica
3:52 - 3:54

wynika z narastającej entropii --
3:54 - 3:57

to, że pamiętamy przeszłość a nie przyszłość.
3:57 - 4:00

Fakt, że najpierw się rodzimy, potem żyjemy a na końcu umieramy,
4:00 - 4:02

zawsze w tej kolejności,
4:02 - 4:04

wynika ze wzrastającej entropii.
4:04 - 4:06

Boltzmann zauważył, że jeżeli zaczynamy z niską entropią
4:06 - 4:08

jest całkiem naturalne, że będzie się zwiększała
4:08 - 4:11

ponieważ będzie coraz więcej możliwości wysokiej entropii.
4:11 - 4:13

Nie wyjaśnił jednak
4:13 - 4:16

dlaczego entropia w ogóle była na początku niska.
4:16 - 4:18

To, że we wczesnym wszechświecie była ona niska
4:18 - 4:20

odzwierciedla fakt
4:20 - 4:22

że wczesny wszechświat był bardzo równomierny.
4:22 - 4:24

Chcielibyśmy to zrozumieć.
4:24 - 4:26

To nasze zadanie jako kosmologów.
4:26 - 4:28

Niestety, nie jest to zagadnienie
4:28 - 4:30

do którego przywiązywaliśmy dużą wagę.
4:30 - 4:32

Nie jest to temat o którym dowiedzielibyście się
4:32 - 4:34

gdybyście zapytali współczesnego kosmologa,
4:34 - 4:36

"Jakie problemy chcecie rozwiązać ?"
4:36 - 4:38

Jedną z osób, które zrozumiały, że jest to problem,
4:38 - 4:40

był Richard Feynman.
4:40 - 4:42

50 lat temu zaprezentował kilka różnych serii wykładów.
4:42 - 4:44

Jego wykłady popularnonaukowe
4:44 - 4:46

zebrano w książce "Charakter praw fizycznych"
4:46 - 4:48

Wykłady dla studentów Caltech
4:48 - 4:50

zebrano w "Feynmana wykłady z fizyki"
4:50 - 4:52

Wykłady dla absolwentów Caltech
4:52 - 4:54

zebrano w "Wykłady z grawitacji "
4:54 - 4:57

W każdej z tych książek
4:57 - 4:59

podkreślał zagadkę
4:59 - 5:02

dlaczego wszechświat na początku miał tak niską entropię?
5:02 - 5:04

Mówił -- nie odtworzę jego akcentu --
5:04 - 5:07

"Z jakichś powodów wszechświat w pewnym momencie
5:07 - 5:10

miał bardzo niską entropię, jak na swoją zawartość energii,
5:10 - 5:12

i od tego czasu entropia się zwiększyła.
5:12 - 5:15

Strzałka czasu nie zostanie w pełni zrozumiana
5:15 - 5:18

dopóki tajemnica początków historii wszechświata
5:18 - 5:20

nie przejdzie ze sfery spekulacji
5:20 - 5:22

do jej zrozumienia."
5:22 - 5:24

To nasze zadanie.
5:24 - 5:26

Chcemy wiedzieć -- minęło już 50 lat, myślicie pewnie
5:26 - 5:28

"Na pewno już to rozgryźliśmy."
5:28 - 5:30

Nie prawda, nie rozgryźliśmy tego do dziś.
5:30 - 5:32

Jest raczej gorzej,
5:32 - 5:34

niż lepiej, ponieważ
5:34 - 5:36

w 1998r.
5:36 - 5:39

odkryliśmy kluczowy fakt, którego wcześniej nie byliśmy świadomi.
5:39 - 5:41

Odkryliśmy, że przyspiesza.
5:41 - 5:43

Wszechświat nie tylko się rozszerza.
5:43 - 5:45

Patrząc na galaktyki widzimy, że się oddalają.
5:45 - 5:47

Gdybyśmy wrócili są miliard lat, zobaczylibyśmy
5:47 - 5:50

że oddalają się jeszcze szybciej.
5:50 - 5:53

Poszczególne galaktyki przyspieszają coraz szybciej.
5:53 - 5:55

Mówimy, że wszechświat przyspiesza.
5:55 - 5:57

W przeciwieństwie do niskiej entropii wczesnego wszechświata,
5:57 - 5:59

mimo, że nie mamy jasnej odpowiedzi czemu tak jest
5:59 - 6:01

mamy przynajmniej dobrą teorię, która może to wyjaśnić.
6:01 - 6:03

jeżeli jest poprawna --
6:03 - 6:05

to teoria ciemnej energii.
6:05 - 6:08

Opiera się na pomyśle, że pusta przestrzeń ma swoją energię.
6:08 - 6:11

W każdym centymetrze sześciennym przestrzeni,
6:11 - 6:13

czy jest on pusty czy też nie,
6:13 - 6:15

czy zawiera cząsteczki, materię, promieniowanie, czy cokolwiek innego
6:15 - 6:18

jest w nim zawsze energia, nawet w samej przestrzeni.
6:18 - 6:20

Ta energia, według Einsteina,
6:20 - 6:23

wywiera nacisk na wszechświat.
6:23 - 6:25

To ciągły impuls,
6:25 - 6:27

który odsunął od siebie galaktyki.
6:27 - 6:30

Ciemna energia, w przeciwieństwie do materii czy promieniowania
6:30 - 6:33

nie rozcieńcza się w miarę rozszerzania wszechświata.
6:33 - 6:35

Ilość energii w każdym centymetrze sześciennym
6:35 - 6:37

pozostaje taka sama,
6:37 - 6:39

nawet gdy wszechświat się powiększa.
6:39 - 6:42

Ma to zasadniczy wpływ
6:42 - 6:45

na to, czym stanie się wszechświat w przyszłości.
6:45 - 6:47

Po pierwsze, wszechświat będzie się rozszerzał wiecznie.
6:47 - 6:49

Gdy byłem w waszym wieku,
6:49 - 6:51

nie wiedzieliśmy, co się stanie z wszechświatem.
6:51 - 6:54

Niektórzy uważali, że w przyszłości wszechświat zacznie się kurczyć.
6:54 - 6:56

Einstein popierał taki scenariusz.
6:56 - 6:59

Jednak jeżeli istnieje ciemna energia, która się nie rozprasza,
6:59 - 7:02

wszechświat będzie się po prostu rozszerzał na wieki wieków.
7:02 - 7:04

14 miliardów lat przeszłości,
7:04 - 7:06

100 miliardów psich lat,
7:06 - 7:09

ale nieskończona liczba lat w przyszłość.
7:09 - 7:12

W rzeczywistości jednak
7:12 - 7:14

obserwujemy ograniczoną przestrzeń.
7:14 - 7:16

Przestrzeń może być ograniczona lub nie,
7:16 - 7:18

ale ponieważ wszechświat przyspiesza,
7:18 - 7:20

to są części, których nie możemy zobaczyć.
7:20 - 7:22

i nigdy nie zobaczymy.
7:22 - 7:24

Mamy dostęp do ograniczonej części przestrzeni,
7:24 - 7:26

otoczonej horyzontem.
7:26 - 7:28

Nawet jeśli czas biegnie w nieskończoność
7:28 - 7:30

przestrzeń jest dla nas ograniczona.
7:30 - 7:33

W końcu, pusta przestrzeń ma temperaturę.
7:33 - 7:35

W latach 70-tych Stephen Hawking dowiódł
7:35 - 7:37

że czarna dziura, mimo że sądzimy, że jest czarna,
7:37 - 7:39

w rzeczywistości promieniuje,
7:39 - 7:41

jeżeli uwzględnimy mechanikę kwantową.
7:41 - 7:44

Zakrzywienie czasoprzestrzeni w pobliżu czarnej dziury
7:44 - 7:47

wywołuje fluktuacje na poziomie mechaniki kwantowej
7:47 - 7:49

i czarna dziura promieniuje.
7:49 - 7:52

Bardzo podobne obliczenia Hawkinga i Gary'ego Gibonsa
7:52 - 7:55

pokazały, że jeśli pustą przestrzeń wypełnia ciemna energia,
7:55 - 7:58

to cały wszechświat promieniuje.
7:58 - 8:00

Energia pustej przestrzeni
8:00 - 8:02

wywołuje kwantowe fluktuacje.
8:02 - 8:04

Mimo, że wszechświat będzie trwał wiecznie,
8:04 - 8:07

a zwykła materia i promieniowanie będą się rozpraszały,
8:07 - 8:09

zawsze będzie trochę promieniowania
8:09 - 8:11

i fluktuacji termicznych,
8:11 - 8:13

nawet w pustej przestrzeni.
8:13 - 8:15

Oznacza to,
8:15 - 8:17

że wszechświat jest jak pojemnik z gazem,
8:17 - 8:19

istniejący wiecznie.
8:19 - 8:21

Co z tego dla nas wynika ?
8:21 - 8:24

Skutki były analizowane przez Boltzmanna w XIX wieku.
8:24 - 8:27

Stwierdził: entropia się zwiększa
8:27 - 8:29

bo jest znacznie więcej sposobów ułożenia
8:29 - 8:32

dla wszechświata z dużą entropią niż niską.
8:32 - 8:35

Ale jest to stwierdzenie probabilistyczne.
8:35 - 8:37

Prawdopodobnie będzie się zwiększała
8:37 - 8:39

i prawdopodobieństwo jest ogromne.
8:39 - 8:41

Nie musimy się obawiać, że powietrze w tej sali
8:41 - 8:45

zbierze się w jednym miejscu i nas udusi.
8:45 - 8:47

To bardzo mało prawdopodobne.
8:47 - 8:49

O ile nie zamkną drzwi
8:49 - 8:51

i nie będą nas tu trzymać wiecznie,
8:51 - 8:53

to się nie to zdarzy.
8:53 - 8:55

Wszystko co jest możliwe,
8:55 - 8:58

każde ułożenie, które mogą przyjąć cząsteczki w tej sali
8:58 - 9:00

kiedyś się wydarzy.
9:00 - 9:03

Boltzman mówi - zacznijmy od wszechświata
9:03 - 9:05

który był w termicznej równowadze.
9:05 - 9:08

Nie wiedział o Wielkiego Wybuchu ani o rozszerzaniu się wszechświata.
9:08 - 9:11

Sądził, że czas i przestrzeń zostały opisane przez Izaaka Newtona --
9:11 - 9:13

były niezmienne; były takie od zawsze.
9:13 - 9:15

W jego naturalnym wszechświecie
9:15 - 9:18

cząsteczki powietrza były wszędzie rozproszone równomiernie --
9:18 - 9:20

uniwersalne cząsteczki.
9:20 - 9:23

Boltzmann wiedział, że jeżeli będziemy czekać odpowiednio długo,
9:23 - 9:26

losowe ruchy tych cząsteczek
9:26 - 9:28

ustawią je czasami
9:28 - 9:30

w konfiguracjach o niskiej entropii.
9:30 - 9:32

Potem, zgodnie z naturą rzeczy,
9:32 - 9:34

z powrotem się rozproszą.
9:34 - 9:36

Nie jest tak, że entropia musi zawsze rosnąć --
9:36 - 9:39

mogą powstać stany o niższej entropii,
9:39 - 9:41

sytuacje bardziej ułożone.
9:41 - 9:43

Jeżeli tak jest,
9:43 - 9:45

Boltzmann dochodzi do odkrycia
9:45 - 9:47

dwóch bardzo nowoczesnych teorii --
9:47 - 9:50

wieloświata i zasady antropicznej.
9:50 - 9:52

Mówi ona, że w stanie równowagi termicznej
9:52 - 9:54

nie możemy żyć.
9:54 - 9:57

Pamiętajcie, życie zależy od strzałki czasu.
9:57 - 9:59

Nie moglibyśmy przetwarzać informacji,
9:59 - 10:01

trawić, poruszać się ani rozmawiać,
10:01 - 10:03

gdybyśmy żyli w równowadze termicznej.
10:03 - 10:05

Jeśli wyobrazicie sobie bardzo duży wszechświat,
10:05 - 10:07

nieskończenie wielki,
10:07 - 10:09

z losowo wpadającymi na siebie cząsteczkami,
10:09 - 10:12

będą tam czasami niewielkie zaburzenia i stany niższej entropii,
10:12 - 10:14

które później zanikną.
10:14 - 10:16

Ale będą również duże fluktuacje.
10:16 - 10:18

Zdarza się, że wytworzą planetę,
10:18 - 10:20

gwiazdę, lub galaktykę.
10:20 - 10:22

albo sto miliardów galaktyk.
10:22 - 10:24

Boltzmann mówi,
10:24 - 10:27

że żyjemy w części wieloświata,
10:27 - 10:30

w części tego nieskończenie wielkiego zbioru poruszających się cząsteczek,
10:30 - 10:32

gdzie życie jest możliwe.
10:32 - 10:34

To miejsce, gdzie entropia jest niska.
10:34 - 10:37

Może nasz wszechświat to tylko jedno z tych zaburzeń,
10:37 - 10:39

które zdarza się od czasu do czasu.
10:39 - 10:41

Jako zadanie domowe
10:41 - 10:43

pomyślcie nad tym, zastanówcie się, co to oznacza.
10:43 - 10:45

Carl Segan powiedział kiedyś słynne zdanie
10:45 - 10:47

"aby zrobić szarlotkę
10:47 - 10:50

trzeba najpierw wymyślić wszechświat".
10:50 - 10:52

Ale nie miał racji.
10:52 - 10:55

W scenariuszu Boltzmanna, gdybyście chcieli zrobić szarlotkę,
10:55 - 10:58

wystarczyłoby poczekać aż przypadkowy układ atomów
10:58 - 11:00

stworzy szarlotkę.
11:00 - 11:02

Będzie się to zdarzało znacznie częściej
11:02 - 11:04

niż przypadkowe układy atomów
11:04 - 11:06

tworzące sad jabłkowy
11:06 - 11:08

trochę cukru i piekarnik,
11:08 - 11:10

i robiące wam szarlotkę.
11:10 - 11:13

Ten scenariusz tworzy przewidywania.
11:13 - 11:15

Przewiduje,
11:15 - 11:18

że zaburzenia, które nas tworzą są minimalne.
11:18 - 11:21

Nawet, jeżeli wyobrazicie sobie, że sala w której teraz jesteśmy
11:21 - 11:23

istnieje naprawdę i my razem z nią,
11:23 - 11:25

i mamy nie tylko nasze wspomnienia,
11:25 - 11:27

ale również wrażenie, że na zewnątrz jest coś,
11:27 - 11:31

Caltech, Stany Zjednoczone i Galaktyka Mlecznej Drogi,
11:31 - 11:34

łatwiej jest, by te wrażenia powstały z losowego zaburzenia w naszych mózgach
11:34 - 11:36

niż gdyby rzeczywiście zaistniały jako losowe zaburzenie,
11:36 - 11:39

tworząc Caltech, Stany Zjednoczone i galaktykę.
11:39 - 11:41

Dobra wiadomość jest taka,
11:41 - 11:44

że ten scenariusz nie działa; nie jest prawidłowy.
11:44 - 11:47

Przewiduje on, że powinniśmy być minimalnym zaburzeniem.
11:47 - 11:49

Nawet gdyby pominąć naszą galaktykę,
11:49 - 11:51

nie powstałoby 100 miliardów innych galaktyk.
11:51 - 11:53

Feynmann również to rozumiał.
11:53 - 11:57

Feynman powiedział, "z hipotezy, że świat jest zaburzeniem,
11:57 - 11:59

wynika tylko tyle, że jeżeli spojrzymy na część świata,
11:59 - 12:01

której nie widzieliśmy wcześniej,
12:01 - 12:03

zobaczymy chaos, w przeciwieństwie do tego na co patrzyliśmy wcześniej --
12:03 - 12:05

zobaczymy wysoką entropię.
12:05 - 12:07

Gdyby nasz porządek wynikał z zaburzenia,
12:07 - 12:09

nie spodziewalibyśmy się zobaczyć porządku gdziekolwiek indziej.
12:09 - 12:13

Wniosek: wszechświat nie jest zaburzeniem."
12:13 - 12:16

Zgoda. Pytanie brzmi, jaka jest właściwa odpowiedź?
12:16 - 12:18

Jeśli wszechświat nie jest zaburzeniem,
12:18 - 12:21

czemu wczesny wszechświat miał niską entropię?
12:21 - 12:24

Chętnie podałbym wam odpowiedź, ale kończy mi się czas.
12:24 - 12:26

(Śmiech)
12:26 - 12:28

Oto wszechświat o którym opowiadamy
12:28 - 12:30

w porównaniu do prawdziwego.
12:30 - 12:32

- porównanie na obrazku.
12:32 - 12:34

Wszechświat rozszerza się od ok. 10 miliardów lat.
12:34 - 12:36

Stygnie.
12:36 - 12:38

Ale wiemy już znacznie więcej na temat jego przyszłości,
12:38 - 12:40

aby móc powiedzieć więcej.
12:40 - 12:42

Jeżeli ciemna energia istnieje wokoło,
12:42 - 12:45

gwiazdy zużyją swoje paliwo nuklearne i zgasną.
12:45 - 12:47

Zapadną się w czarne dziury.
12:47 - 12:49

Będziemy żyć we wszechświecie,
12:49 - 12:51

w którym nie będzie nic poza czarnymi dziurami.
12:51 - 12:55

Taki wszechświat będzie trwał od 10 do 100 miliardów lat --
12:55 - 12:57

znacznie dłużej, niż przeżył nasz mały wszechświat.
12:57 - 12:59

Przyszłość będzie znacznie dłuższa niż przeszłość.
12:59 - 13:01

Jednak czarne dziury nie będą istnieć wiecznie.
13:01 - 13:03

W końcu wyparują,
13:03 - 13:05

i nie zostanie nic poza pustą przestrzenią.
13:05 - 13:09

Ta pusta przestrzeń będzie trwała wiecznie.
13:09 - 13:12

Jednak, ponieważ pusta przestrzeń promieniuje,
13:12 - 13:14

istnieją termiczne fluktuacje,
13:14 - 13:16

i pojawiają się
13:16 - 13:18

wszystkie możliwe kombinacje
13:18 - 13:21

stopni swobody, które mogą istnieć w pustej przestrzeni.
13:21 - 13:23

Mimo, że wszechświat będzie trwał wiecznie,
13:23 - 13:25

jest tylko skończona liczba zdarzeń,
13:25 - 13:27

które mogą mieć w nim miejsce.
13:27 - 13:29

Wszystkie zdarzą się w okresie równym
13:29 - 13:32

10 do potęgi 10 do potęgi 120 lat.
13:32 - 13:34

Teraz dwa pytania dla was.
13:34 - 13:37

Pierwsze: jeżeli wszechświat trwa 10^10^120 lat,
13:37 - 13:39

czemu urodziliśmy się
13:39 - 13:42

w pierwszych 14 miliardach lat,
13:42 - 13:45

w ciepłej, wygodnej poświecie Wielkiego Wybuchu?
13:45 - 13:47

Czemu nie żyjemy w pustej przestrzeni?
13:47 - 13:49

Możecie powiedzieć "Tam nie dałoby się życ",
13:49 - 13:51

ale to nie prawda.
13:51 - 13:53

Moglibyście być losowym zaburzeniem wśród nicości.
13:53 - 13:55

Czemu nie jesteście?
13:55 - 13:58

Drugie zadanie domowe.
13:58 - 14:00

Jak powiedziałem, nie znam odpowiedzi.
14:00 - 14:02

Przedstawię wam moją ulubioną teorię.
14:02 - 14:05

Albo tak po prostu jest i nie ma wytłumaczenia.
14:05 - 14:07

To brutalny fakt o wszechświecie
14:07 - 14:10

który powinniście zaakceptować i nie zadawać pytań.
14:11 - 14:13

Albo Wielki Wybuch
14:13 - 14:15

nie jest początkiem wszechświata.
14:15 - 14:18

Całe jajko, jest konfiguracją o niskiej entropii,
14:18 - 14:20

a mimo to otwierając lodówkę
14:20 - 14:22

nie dziwimy się "No proszę, skąd się wziął
14:22 - 14:24

ten układ o niskiej entropii w mojej lodówce."
14:24 - 14:27

Jajko nie jest zamkniętym układem;
14:27 - 14:29

pochodzi od kury.
14:29 - 14:33

Może wszechświat pochodzi od wszechkury.
14:33 - 14:35

Może jest coś, to naturalnie,
14:35 - 14:38

zgodnie z prawami fizyki wyrasta
14:38 - 14:40

tworząc wszechświat taki jak nasz,
14:40 - 14:42

z niską entropią.
14:42 - 14:44

Gdyby tak było, zdarzałoby się to wiele razy;
14:44 - 14:47

Bylibyśmy częścią znacznie większego wieloświata.
14:47 - 14:49

To moja ulubiona teoria.
14:49 - 14:52

Organizatorzy poprosili mnie, abym zakończył jakąś śmiałą spekulacją.
14:52 - 14:54

Śmiało spekuluję,
14:54 - 14:57

że historia potwierdzi moje słowa.
14:57 - 14:59

Za 50 lat
14:59 - 15:02

wszystkie moje szalone pomysły będą obowiązywały
15:02 - 15:05

przez środowiska naukowe i zewnętrzne.
15:05 - 15:07

Będziemy wierzyli, że nasz mały wszechświat
15:07 - 15:10

jest tylko małą częścią znacznie większego wieloświata.
15:10 - 15:13

Zrozumiemy co stało się podczas Wielkiego Wybuchu
15:13 - 15:15

zgodnie z teorią
15:15 - 15:17

którą potwierdzą obserwacje.
15:17 - 15:19

To przepowiednia. Mogę się mylić.
15:19 - 15:21

Jako ludzie zastanawialiśmy się
15:21 - 15:23

jaki jest wszechświat,
15:23 - 15:26

i czemu taki się stał, przez wiele lat.
15:26 - 15:29

Wspaniale jest pomyśleć, że kiedyś możemy poznać odpowiedź.
15:29 - 15:31

Dziękuję.
15:31 - 15:33

(Oklaski)

Title:: Odległe czasy i ślady wieloświata
Speaker:: Sean Carroll
Description:: Na spotkaniu TEDxCaltech kosmolog Sean Carroll zadaje - podczas ciekawej i zmuszającej do myślenia podróży przez naturę czasu i wszechświata - zwodniczo proste pytanie: Czemu czas w ogóle istnieje ? Możliwe odpowiedzi prowadzą do zaskakującego spojrzenia na naturę wszechświata i nasze miejsce w nim.

more » « less
Video Language:: English
Team:: closed TED
Project:: TEDTalks
Duration:: 15:34

Dominik Rzepka added a translation

Polish subtitles

Revisions

Revision 1

Dominik Rzepka

Odległe czasy i ślady wieloświata

Revisions

Our website uses cookies

Operating cookies (Required)